PHÂN TÍCH MÔ HÌNH PEST ĐỂ KHÁM PHÁ MÔI TRƯỜNG KINH DOANH TIỀM NĂNG

Trong môi trường kinh doanh không ngừng biến động, hiểu rõ các yếu tố vĩ mô như chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ là chìa khóa để doanh nghiệp phát triển bền vững. Mô hình PEST giúp doanh nghiệp nắm bắt toàn diện các yếu tố bên ngoài, từ đó định hướng chiến lược và khám phá những cơ hội tiềm ẩn. Cùng Trường doanh nhân HBR tìm hiểu mô hình PEST là gì và cách phân tích PEST để nâng cao lợi thế cạnh tranh, quản trị rủi ro hiệu quả trong bài viết dưới đây.

1. Giới thiệu chung về mô hình PEST

Trong bối cảnh kinh doanh đầy biến động, việc phân tích các yếu tố bên ngoài giúp doanh nghiệp chủ động điều chỉnh chiến lược để thích nghi và phát triển. Mô hình PEST là một công cụ hiệu quả, hỗ trợ doanh nghiệp đánh giá toàn diện các tác động từ môi trường vĩ mô để tối ưu hóa cơ hội và quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh.

1.1. Mô hình PEST là gì?

Mô hình PEST, viết tắt của Political (Chính trị), Economic (Kinh tế), Social (Xã hội) và Technological (Công nghệ), là một công cụ phân tích chiến lược quan trọng giúp các doanh nghiệp hiểu rõ các yếu tố môi trường vĩ mô tác động đến hoạt động kinh doanh của họ. Bằng cách đánh giá tác động của những yếu tố này, doanh nghiệp có thể nhận diện cơ hội và thách thức từ môi trường bên ngoài, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp, thúc đẩy tầm nhìn dài hạn và củng cố sứ mệnh kinh doanh một cách bền vững và hiệu quả.

1.2. Nguồn gốc của mô hình PEST

Mô hình PEST, ra đời vào thập niên 1960 bởi giáo sư Francis J. Aguilar tại Trường Kinh doanh Harvard, đã trở thành công cụ phân tích chiến lược phổ biến trong quản lý kinh doanh. Ban đầu, mô hình chỉ tập trung vào ba yếu tố chính: xã hội, kinh tế và chính trị.

Tuy nhiên, với sự phát triển không ngừng của công nghệ và các yếu tố môi trường, mô hình đã mở rộng để bao gồm cả yếu tố kỹ thuật, dẫn đến các phiên bản như PESTEL và STEEPLE. Mục tiêu chính của PEST là giúp doanh nghiệp nhận diện các cơ hội và rủi ro tiềm ẩn từ môi trường bên ngoài, từ đó xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững trong thị trường đầy biến động.

2.. Các yếu tố trong mô hình PEST và cách phân tích hiệu quả

Mô hình PEST là công cụ phân tích chiến lược với bốn yếu tố chính: Chính trị (Political), Kinh tế (Economic), Xã hội (Social), và Công nghệ (Technological). Mỗi yếu tố mang đến những góc nhìn quan trọng về môi trường kinh doanh, từ đó giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch hiệu quả và dự báo các cơ hội, thách thức trong tương lai.

2.1. Chính trị (Political)

Yếu tố chính trị trong mô hình PEST đánh giá các tác động từ quy định của chính phủ, sự ổn định chính trị và các chính sách có thể tạo cơ hội hoặc thách thức cho doanh nghiệp. Chính phủ và chính sách của họ ảnh hưởng lớn đến cách thức doanh nghiệp hoạt động, từ thuế, quy định việc làm, đến các chính sách thương mại và bảo vệ môi trường. Do đó, việc phân tích yếu tố chính trị là cần thiết để doanh nghiệp có thể nhận diện cơ hội và hạn chế rủi ro.

Các yếu tố chính trị cần phân tích bao gồm:

• Quy định về việc làm: Liên quan đến các quy định về lương tối thiểu, điều kiện an toàn lao động và các khoản đóng góp phúc lợi như bảo hiểm y tế và hưu trí, điều này ảnh hưởng đến chi phí lao động và tính cạnh tranh của doanh nghiệp.
• Chính sách môi trường: Nếu chính phủ yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ quy trình sản xuất ít gây ô nhiễm, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ xanh hoặc trả thuế môi trường cao hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong ngành công nghiệp nặng, nơi tác động đến môi trường là một vấn đề lớn.
• Chính sách thương mại quốc tế và thuế quan: Các quy định thương mại, như thuế quan và hạn ngạch, có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận thị trường quốc tế của doanh nghiệp và tính cạnh tranh giá cả. Với các doanh nghiệp xuất khẩu hoặc nhập khẩu nguyên liệu, các thay đổi về thuế quan có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất.
• Quyền sở hữu trí tuệ: Đảm bảo bảo vệ các sáng chế và sản phẩm độc quyền là điều cần thiết để duy trì lợi thế cạnh tranh. Hệ thống pháp lý tại một quốc gia càng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp càng yên tâm khi đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.
• Sự ổn định chính trị và tham nhũng: Các thay đổi chính trị đột ngột hoặc bất ổn chính trị có thể gây rủi ro lớn cho hoạt động của doanh nghiệp. Tình trạng tham nhũng ở một quốc gia cũng có thể ảnh hưởng đến chi phí hoạt động và quyết định đầu tư của doanh nghiệp.

Để phân tích hiệu quả yếu tố chính trị, doanh nghiệp cần liên tục cập nhật những thay đổi từ các chính sách của chính phủ và các yếu tố địa chính trị. Xem xét khả năng ảnh hưởng đến chiến lược dài hạn và đưa ra các phương án điều chỉnh nếu cần.

2.2. Kinh tế (Economic)

Yếu tố kinh tế trong mô hình PEST tập trung vào các biến động và xu hướng trong nền kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến chi phí, doanh thu và mức độ tiêu thụ của khách hàng. Lãi suất, tỷ giá hối đoái, lạm phát và chu kỳ kinh tế đều là những yếu tố quan trọng cần phân tích.

Các yếu tố kinh tế cần phân tích bao gồm:

• Tăng trưởng kinh tế và chu kỳ kinh tế: Khi nền kinh tế phát triển mạnh, khách hàng có xu hướng chi tiêu nhiều hơn, giúp doanh nghiệp tăng trưởng doanh thu. Ngược lại, trong thời kỳ suy thoái, người tiêu dùng có thể thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Tỷ giá hối đoái và lãi suất: Các biến động về tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí xuất nhập khẩu và mức độ cạnh tranh giá cả của sản phẩm. Lãi suất cao có thể khiến chi phí vay vốn tăng, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của doanh nghiệp.
• Lạm phát: Lạm phát cao dẫn đến sự gia tăng chi phí sản xuất, đặc biệt là nguyên liệu thô và tiền lương. Nếu không điều chỉnh giá bán, doanh nghiệp sẽ đối mặt với biên lợi nhuận thu hẹp.
• Thu nhập khả dụng và chi tiêu tiêu dùng: Khi thu nhập khả dụng của người tiêu dùng tăng, họ có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho các sản phẩm và dịch vụ. Ngược lại, khi thu nhập giảm, người tiêu dùng sẽ thắt chặt chi tiêu, ưu tiên cho các mặt hàng thiết yếu hơn.
• Chi phí sinh sống và mức đầu tư: Chi phí sinh hoạt cao hơn có thể ảnh hưởng đến nhu cầu tăng lương và làm tăng chi phí nhân công cho doanh nghiệp. Mức đầu tư vào doanh nghiệp cũng phụ thuộc vào niềm tin vào nền kinh tế hiện tại và triển vọng tăng trưởng

Phân tích kinh tế hiệu quả yêu cầu doanh nghiệp nắm bắt xu hướng kinh tế, từ các chỉ số lạm phát đến tỷ lệ thất nghiệp, từ đó điều chỉnh chiến lược tài chính, định giá sản phẩm và chính sách đầu tư.

2.3. Xã hội (Social)

Yếu tố xã hội trong mô hình PEST đề cập đến các yếu tố nhân khẩu học, văn hóa và lối sống ảnh hưởng đến nhu cầu và hành vi tiêu dùng của khách hàng. Sự thay đổi trong xu hướng xã hội và văn hóa có thể tạo ra cơ hội kinh doanh mới hoặc làm giảm sự hấp dẫn của một sản phẩm.

Các yếu tố xã hội cần phân tích bao gồm:

• Nhân khẩu học và tốc độ tăng trưởng dân số: Đặc điểm nhân khẩu học như độ tuổi, giới tính và quy mô hộ gia đình giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về thị trường mục tiêu và điều chỉnh sản phẩm phù hợp với từng nhóm đối tượng.
• Lối sống, giá trị văn hóa và thái độ: Các xu hướng như sống xanh, tập trung vào sức khỏe và chú trọng vào sản phẩm có trách nhiệm xã hội đang ảnh hưởng đến hành vi khách hàng. Doanh nghiệp cần thay đổi sản phẩm hoặc dịch vụ để phù hợp với những giá trị mới này.
• Thái độ nghề nghiệp và sức khỏe của người lao động: Đầu tư vào phúc lợi và sức khỏe cho nhân viên không chỉ giúp tăng năng suất mà còn cải thiện hình ảnh doanh nghiệp trong mắt người tiêu dùng.
• Thay đổi trong quan điểm thế hệ: Mỗi thế hệ có những quan điểm khác nhau về làm việc và tiêu dùng, điều này yêu cầu doanh nghiệp điều chỉnh các chiến lược nhân sự và tiếp thị để đáp ứng nhu cầu của từng nhóm tuổi.

Phân tích xã hội hiệu quả yêu cầu doanh nghiệp nghiên cứu thị trường sâu rộng để nắm bắt các xu hướng xã hội đang thay đổi, từ đó xây dựng sản phẩm phù hợp và tăng cường tính cạnh tranh.

2.4. Công nghệ (Technological)

Yếu tố công nghệ trong mô hình PEST tập trung vào những đổi mới và tiến bộ công nghệ ảnh hưởng đến cách thức doanh nghiệp hoạt động và cạnh tranh. Công nghệ không chỉ tạo ra cơ hội nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn thúc đẩy khả năng tiếp cận khách hàng và mở rộng quy mô kinh doanh.

Các yếu tố công nghệ cần phân tích bao gồm:

• Tiến bộ công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI): AI và tự động hóa ngày càng phổ biến, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa quy trình làm việc. AI cũng hỗ trợ trong phân tích dữ liệu và dự đoán xu hướng tiêu dùng, giúp đưa ra quyết định kinh doanh chính xác hơn.
• Tốc độ thay đổi công nghệ và đổi mới: Công nghệ mới liên tục xuất hiện và thay thế công nghệ cũ, đòi hỏi doanh nghiệp phải liên tục cập nhật và cải tiến để không bị tụt hậu trong thị trường cạnh tranh khốc liệt.
• Cơ sở hạ tầng công nghệ và làm việc từ xa: Với sự phát triển của internet và công nghệ làm việc từ xa, doanh nghiệp có thể mở rộng đội ngũ nhân viên và vận hành linh hoạt hơn.
• Bảo mật thông tin và quy định công nghệ: Bảo mật thông tin và quyền riêng tư ngày càng trở nên quan trọng, đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư vào an ninh mạng để bảo vệ dữ liệu của mình và khách hàng.

Để phân tích công nghệ hiệu quả, doanh nghiệp cần theo dõi và cập nhật các tiến bộ công nghệ mới nhất, đánh giá sự phù hợp với mô hình kinh doanh và cân nhắc đầu tư vào các công nghệ mang lại hiệu quả cao trong dài hạn.

3. Tại sao doanh nghiệp cần phân tích mô hình PEST?

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam, đặc biệt là những doanh nghiệp kinh doanh theo kinh nghiệm, đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Họ thiếu nền tảng kiến thức quản trị bài bản, khiến các quyết định kinh doanh trở nên cảm tính và thiếu tính chiến lược.

Trước áp lực thay đổi nhanh chóng của thị trường, những khó khăn trên trở thành rào cản lớn, hạn chế sự phát triển và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp:

• Thiếu cái nhìn tổng thể về môi trường kinh doanh: Nhiều doanh nghiệp nhỏ hoạt động mà không có cái nhìn rõ ràng về môi trường bên ngoài, dẫn đến các quyết định đầu tư hoặc chiến lược không phù hợp với bối cảnh chung. Khi thị trường thay đổi đột ngột, họ thường bị động và mất phương hướng trong điều chỉnh hoạt động.
• Không thể xác định rõ cơ hội và thách thức: Do không có đội ngũ nghiên cứu hoặc thiếu kỹ năng phân tích bài bản, các doanh nghiệp khó nhận biết được đâu là cơ hội để mở rộng và đâu là rủi ro cần phòng ngừa. Việc phát triển doanh nghiệp thường dựa trên cảm tính, hoặc “nhìn theo đối thủ,” thay vì có cơ sở dữ liệu phân tích khách quan.
• Khó khăn trong đánh giá rủi ro và ra quyết định chiến lược: Khi không lường trước được những rủi ro từ môi trường bên ngoài, các quyết định chiến lược dễ bị ảnh hưởng bởi yếu tố chủ quan. Điều này dẫn đến nhiều rủi ro không đáng có trong đầu tư, mở rộng thị trường hoặc thay đổi sản phẩm/dịch vụ.
• Thiếu kế hoạch chiến lược dài hạn: Các doanh nghiệp thường chưa có một chiến lược dài hạn cụ thể, dẫn đến việc phản ứng chậm trước các biến động thị trường. Điều này dễ khiến doanh nghiệp rơi vào tình trạng “giải quyết vấn đề ngắn hạn” thay vì có tầm nhìn dài hạn cho sự phát triển bền vững.

Việc áp dụng phân tích PEST giúp doanh nghiệp khắc phục những vấn đề trên, xây dựng nền tảng vững chắc để định hướng phát triển.Mô hình này không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về môi trường bên ngoài mà còn trang bị cho họ khả năng ứng phó chủ động trước các thay đổi. Dưới đây là những lợi ích nổi bật mà phân tích PEST mang lại cho doanh nghiệp:

• Hiểu rõ môi trường kinh doanh: Phân tích PEST giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể về các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ đang tác động đến thị trường. Nhờ đó, họ có thể điều chỉnh kế hoạch kinh doanh sao cho phù hợp và bắt kịp những thay đổi lớn, từ đó hạn chế rủi ro và tối ưu hóa đầu tư.
• Xác định cơ hội và thách thức tiềm ẩn: Phân tích các yếu tố bên ngoài giúp doanh nghiệp nhanh chóng phát hiện ra những cơ hội mở rộng kinh doanh và nhận diện trước các mối đe dọa có thể ảnh hưởng đến hoạt động. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động phát triển thay vì bị động trước sự biến đổi của thị trường.
• Đánh giá rủi ro và ra quyết định chiến lược chính xác: Với PEST, doanh nghiệp có cơ sở để dự đoán các rủi ro tiềm tàng và chuẩn bị các phương án ứng phó phù hợp. Điều này giúp họ đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn, tránh những thiệt hại không đáng có.
• Lập kế hoạch chiến lược dài hạn: Kết hợp PEST với các công cụ khác như SWOT hoặc mô hình 5 áp lực cạnh tranh, doanh nghiệp có thể xây dựng một chiến lược toàn diện. Từ đó, họ không chỉ giải quyết các vấn đề ngắn hạn mà còn hướng đến phát triển bền vững trong dài hạn, đảm bảo thích nghi và phát triển trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt.

4. Các bước phân tích mô hình PEST cho doanh nghiệp

Để thực hiện phân tích mô hình PEST toàn diện cho doanh nghiệp, bạn có thể tham khảo các bước chi tiết sau đây. Từ việc thu thập thông tin đến xác định cơ hội và thách thức, cuối cùng là đề ra các phương án hành động, mỗi bước sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về môi trường kinh doanh bên ngoài và phát triển chiến lược phù hợp.

4.1 Thu thập thông tin về các yếu tố PEST

Bước đầu tiên trong phân tích mô hình PEST là thu thập thông tin về bốn yếu tố chính: chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ. Mỗi yếu tố này tác động khác nhau đến doanh nghiệp và có thể mang lại cả cơ hội lẫn thách thức.

Cách thu thập thông tin hiệu quả:

• Chính trị: Đánh giá các chính sách chính phủ, sự ổn định chính trị và các quy định liên quan đến ngành của bạn. Đặt câu hỏi như "Chính sách của chính phủ có ảnh hưởng như thế nào đến ngành hàng của doanh nghiệp?" hoặc "Quan hệ quốc tế hiện tại có ảnh hưởng gì đến hoạt động kinh doanh?".
• Kinh tế: Xem xét các chỉ số kinh tế như tăng trưởng GDP, lãi suất, tỷ giá hối đoái và lạm phát. Điều này giúp dự đoán tình hình tiêu dùng và chi phí. Các câu hỏi gợi ý: "Xu hướng tiêu dùng của khách hàng tiềm năng thế nào?" và "Lãi suất có ảnh hưởng gì đến đầu tư của doanh nghiệp?".
• Xã hội: Tìm hiểu về xu hướng tiêu dùng, văn hóa và lối sống của khách hàng, cũng như sự thay đổi trong cấu trúc dân số. Các câu hỏi cần cân nhắc: "Các thay đổi trong thói quen tiêu dùng của khách hàng ảnh hưởng thế nào đến doanh nghiệp?" và "Cấu trúc nhân khẩu học có tác động ra sao đến thị trường mục tiêu?".
• Công nghệ: Đánh giá mức độ phát triển công nghệ, các xu hướng mới và khả năng ứng dụng trong ngành. Các câu hỏi ví dụ: "Những công nghệ mới nào có thể tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp?" và "Sự phát triển của công nghệ thông tin có ảnh hưởng thế nào đến chuỗi cung ứng của doanh nghiệp?".

4.2 Xác định cơ hội (Opportunities)

Sau khi đã thu thập đủ thông tin từ các yếu tố mô hình PEST, bước tiếp theo là phân tích để tìm kiếm cơ hội tiềm năng. Cơ hội có thể đến từ sự thay đổi trong chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, sự phát triển của công nghệ, hoặc những thay đổi tích cực trong thói quen tiêu dùng.

Cách xác định cơ hội hiệu quả:

• Đánh giá các chính sách hỗ trợ từ chính phủ, như ưu đãi thuế hoặc các quy định mới giúp dễ dàng tiếp cận thị trường.
• Xem xét xu hướng tiêu dùng mới: Nắm bắt các xu hướng xã hội, chẳng hạn như nhu cầu ngày càng cao đối với sản phẩm thân thiện với môi trường hoặc xu hướng tiêu dùng trực tuyến, để điều chỉnh sản phẩm và dịch vụ cho phù hợp.
• Tận dụng sự phát triển công nghệ: Tìm kiếm các cơ hội mở rộng quy mô hoặc cải thiện hiệu quả kinh doanh bằng cách áp dụng tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ hiện đại khác.

4.3 Xác định thách thức (Threats)

Song song với cơ hội, phân tích mô hình PEST cũng giúp doanh nghiệp nhận diện và dự đoán các rủi ro từ môi trường kinh doanh. Việc hiểu rõ những mối đe dọa có thể giúp doanh nghiệp xây dựng các chiến lược đối phó và quản lý rủi ro hiệu quả.

Cách xác định thách thức hiệu quả:

• Xem xét các yếu tố chính trị: Một số yếu tố chính trị có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh, như bất ổn chính trị, xung đột quốc tế hoặc các thay đổi bất ngờ trong chính sách pháp lý.
• Đánh giá rủi ro kinh tế: Các yếu tố như lạm phát cao lãi suất tăng, và suy thoái kinh tế đều có thể làm giảm sức mua của khách hàng và tăng chi phí cho doanh nghiệp.
• Phân tích thách thức xã hội: Những thay đổi trong cấu trúc dân số, thái độ của người tiêu dùng hoặc xu hướng xã hội có thể làm giảm nhu cầu cho sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn.
• Công nghệ thay đổi nhanh: Nếu doanh nghiệp không cập nhật kịp thời các công nghệ mới, sản phẩm và quy trình của họ có thể trở nên lỗi thời, từ đó mất đi lợi thế cạnh tranh.

4.4 Đưa ra các phương án hành động chiến lược

Sau khi đã xác định được các cơ hội và thách thức, bước cuối cùng là thiết lập các phương án hành động cụ thể. Những kế hoạch này sẽ giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa các cơ hội và giảm thiểu tác động từ các mối đe dọa, đảm bảo duy trì lợi thế cạnh tranh.

Cách xây dựng phương án hành động:

• Phát triển kế hoạch tận dụng cơ hội: Xây dựng chiến lược sản phẩm, tiếp thị và mở rộng thị trường dựa trên những cơ hội đã xác định. Ví dụ, nếu công nghệ mới có thể tăng hiệu quả sản xuất, hãy lên kế hoạch đầu tư và tích hợp công nghệ này vào quy trình sản xuất.
• Lập kế hoạch giảm thiểu rủi ro: Xây dựng các biện pháp đối phó với rủi ro, chẳng hạn như đa dạng hóa nguồn cung ứng để tránh phụ thuộc vào một thị trường duy nhất hoặc xây dựng các phương án dự phòng trong trường hợp có biến động kinh tế.
• Theo dõi và điều chỉnh kế hoạch: Môi trường kinh doanh thay đổi liên tục, do đó doanh nghiệp cần có hệ thống giám sát và điều chỉnh linh hoạt để các phương án luôn phù hợp và kịp thời ứng phó với tình hình mới.

5. Khi nào doanh nghiệp nên thực hiện phân tích mô hình PEST?

Phân tích mô hình PEST giúp doanh nghiệp đánh giá môi trường kinh doanh bên ngoài và chuẩn bị tốt hơn cho các thay đổi tiềm ẩn. Dưới đây là những thời điểm quan trọng doanh nghiệp nên tiến hành phân tích PEST:

• Ra mắt sản phẩm hoặc dịch vụ mới: Đánh giá môi trường vĩ mô trước khi tung sản phẩm để đảm bảo chiến lược ra mắt phù hợp với nhu cầu và quy định của thị trường.
• Mở rộng thị trường sang khu vực mới: Phân tích PEST hỗ trợ nắm bắt đặc thù chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ của thị trường mới, từ đó tối ưu chiến lược và giảm thiểu rủi ro.
• Khi có sự thay đổi lớn trong môi trường vĩ mô: Đối mặt với thay đổi về chính phủ, kinh tế, hành vi tiêu dùng hoặc công nghệ, phân tích PEST giúp doanh nghiệp nhanh chóng điều chỉnh chiến lược để duy trì tính cạnh tranh.
• Gặp khó khăn hoặc thất bại trong chiến lược hiện tại: Phân tích PEST giúp xác định nguyên nhân từ môi trường vĩ mô, hỗ trợ điều chỉnh hoặc tìm kiếm giải pháp dự phòng để vượt qua khó khăn.
• Khi lập kế hoạch chiến lược dài hạn: Tích hợp PEST vào kế hoạch dài hạn giúp doanh nghiệp xây dựng mục tiêu phù hợp với bối cảnh kinh doanh bên ngoài.

6. Các biến thể của mô hình PEST và khi nào nên sử dụng chúng

Dưới đây là các biến thể của mô hình PEST và những trường hợp phù hợp để sử dụng từng biến thể. Mỗi mô hình được thiết kế để bổ sung các yếu tố phù hợp với nhu cầu phân tích của các ngành hoặc lĩnh vực khác nhau.

Việc chọn lựa biến thể phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp có cái nhìn chi tiết và toàn diện, từ đó đưa ra những chiến lược kinh doanh hiệu quả dựa trên bối cảnh môi trường bên ngoài.

7. Ví dụ mô hình PEST từ các doanh nghiệp lớn

Mô hình PEST là công cụ hữu ích cho các tập đoàn lớn nhằm phân tích môi trường vĩ mô, giúp họ điều chỉnh chiến lược và nắm bắt cơ hội trong từng thị trường cụ thể. Dưới đây là phân tích chi tiết về mô hình PEST của Viettel, Shopee và Vinamilk, thể hiện cách họ ứng dụng các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ để phát triển bền vững.

7.1. Mô hình PEST của Viettel

Viettel, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ thông tin, với mạng lưới hoạt động cả trong và ngoài nước. Với sự hậu thuẫn từ Bộ Quốc phòng, Viettel có điều kiện thuận lợi để thực hiện các dự án chiến lược, nhất là trong môi trường viễn thông đầy cạnh tranh.

• Yếu tố Chính trị: Viettel có lợi thế nhờ sự bảo trợ từ Bộ Quốc Phòng Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động hành chính và giấy phép kinh doanh. Sự ổn định chính trị của Việt Nam và chính sách mở cửa kinh tế đã giúp Viettel mở rộng sang thị trường quốc tế và hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu.
• Yếu tố Kinh tế: Viettel tận dụng nhu cầu viễn thông ngày càng tăng tại Việt Nam. Tuy nhiên, họ cũng đối mặt với áp lực từ các chính sách thắt chặt tiền tệ và kiểm soát lạm phát, đòi hỏi liên tục nâng cấp công nghệ và quản lý chi phí phát sinh để duy trì cạnh tranh.
• Yếu tố Xã hội: Với dân số trẻ, nhu cầu sử dụng dịch vụ viễn thông và Internet ở Việt Nam rất cao, nhất là ở đối tượng lao động trẻ và sinh viên. Điều này tạo ra cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ cho Viettel trong việc mở rộng dịch vụ.
• Yếu tố Công nghệ: Viettel nhanh chóng ứng dụng công nghệ mới vào dịch vụ của mình, điển hình như việc thay thế ADSL bằng công nghệ cáp quang FTTx. Viettel cũng là đơn vị tiên phong thử nghiệm và phát triển mạng 5G tại Việt Nam, giúp gia tăng năng lực và chất lượng mạng lưới.

7.2. Mô hình PEST của Vinamilk

Vinamilk là công ty hàng đầu trong ngành sản xuất và phân phối các sản phẩm sữa tại Việt Nam. Với cam kết chất lượng và an toàn, Vinamilk đã không ngừng mở rộng sản phẩm và thị trường, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng trong và ngoài nước.

• Yếu tố Chính trị: Vinamilk tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn thực phẩm của Việt Nam, đặc biệt với các sản phẩm dinh dưỡng như sữa, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn.
• Yếu tố Kinh tế: Nền kinh tế phát triển cùng với mức sống người dân tăng lên đã tạo điều kiện thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ sữa. Tuy nhiên, chi phí sản xuất tăng, như giá bò giống, đã ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm của Vinamilk.
• Yếu tố Xã hội: Vinamilk đáp ứng nhu cầu về dinh dưỡng ở cả trẻ em và người lớn tuổi, phù hợp với xu hướng tăng cường sức khỏe cộng đồng. Điều này không chỉ tăng khả năng tiêu thụ mà còn xây dựng hình ảnh thân thiện với người dùng.
• Yếu tố Công nghệ: Vinamilk áp dụng công nghệ mới trong sản xuất, bảo quản, và quản lý chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn ISO, giúp kéo dài thời hạn sử dụng và tăng chất lượng sản phẩm sữa, xây dựng niềm tin cho khách hàng.

>>> XEM THÊM: CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA VINAMILK - BÀI HỌC LỚN CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT

7.3. Mô hình PEST của Shopee

Shopee, nền tảng thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam, tận dụng sự phát triển nhanh chóng của ngành thương mại điện tử để mở rộng hoạt động và thu hút lượng người dùng đáng kể. Shopee không chỉ là một trang mua sắm trực tuyến mà còn là cầu nối giữa nhà cung cấp và khách hàng, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 làm thay đổi thói quen mua sắm.

• Yếu tố Chính trị: Tại Việt Nam, chính sách an ninh mạng chặt chẽ giúp Shopee bảo vệ dữ liệu người dùng và xây dựng lòng tin khách hàng. Sự ổn định chính trị cũng hỗ trợ Shopee phát triển ổn định trong thị trường thương mại điện tử đang mở rộng.
• Yếu tố Kinh tế: Shopee nắm bắt thói quen chi tiêu chuyển dịch từ mua sắm trực tiếp sang mua sắm online sau đại dịch Covid-19. Để đáp ứng nhu cầu lao động chất lượng cao, Shopee đầu tư vào các chương trình đào tạo và tuyển dụng, giúp tăng cường năng lực đội ngũ phục vụ quá trình chuyển đổi số.
• Yếu tố Xã hội: Shopee đối mặt với sự lo ngại của người tiêu dùng về chất lượng sản phẩm, do đó, đã triển khai Shopee Mall với các sản phẩm được kiểm duyệt, xóa tan lo lắng của khách hàng khi mua hàng giá trị lớn.
• Yếu tố Công nghệ: Với xu hướng thanh toán không tiền mặt, Shopee thúc đẩy việc thanh toán qua ShopeePay, góp phần vào sự phát triển của dịch vụ thanh toán di động tại Việt Nam. Shopee cũng tăng cường quảng bá sản phẩm qua mạng xã hội để thu hút khách hàng mới.

>>> XEM THÊM: CHIẾN LƯỢC MARKETING CỦA SHOPEE - BÀI HỌC CHO DOANH NGHIỆP KINH DOANH ONLINE

8. So sánh mô hình PEST và SWOT: Khi nào sử dụng và cách kết hợp

Mô hình PEST và mô hình SWOT đều là công cụ phân tích chiến lược phổ biến, giúp doanh nghiệp đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động và phát triển. Trong khi PEST tập trung vào môi trường bên ngoài, SWOT phân tích sâu hơn về nội lực của doanh nghiệp, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài.

Khi kết hợp hai mô hình này, doanh nghiệp có thể tận dụng các yếu tố bên ngoài từ PEST để bổ sung cho phân tích SWOT, từ đó có thể:

• Tối đa hóa cơ hội và giảm thiểu rủi ro: Phân tích PEST giúp doanh nghiệp hiểu sâu hơn về môi trường bên ngoài, cung cấp thông tin hỗ trợ SWOT trong việc nắm bắt cơ hội và dự đoán rủi ro.
• Định vị thương hiệu mạnh mẽ: SWOT kết hợp với PEST giúp doanh nghiệp xác định và xây dựng chiến lược thương hiệu bền vững dựa trên cả môi trường vĩ mô và môi trường vi mô.
• Xây dựng chiến lược đồng bộ: PEST xác định cơ hội và thách thức, trong khi SWOT đánh giá nội lực. Khi phối hợp, doanh nghiệp có thể xây dựng chiến lược đồng bộ và sát thực tiễn.

Cách áp dụng kết hợp PEST và SWOT hiệu quả trong lập kế hoạch chiến lược

• Bước 1: Phân tích PEST – Đầu tiên, doanh nghiệp tiến hành phân tích các yếu tố vĩ mô bên ngoài để hiểu rõ môi trường kinh doanh, dự đoán các xu hướng quan trọng trong chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ.
• Bước 2: Thực hiện SWOT – Sử dụng kết quả từ PEST để bổ sung vào phần “Cơ hội” và “Thách thức” trong SWOT, đồng thời đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của doanh nghiệp.
• Bước 3: Xây dựng chiến lược dựa trên kết quả kết hợp – Từ thông tin PEST và SWOT, doanh nghiệp xác định các chiến lược có thể tận dụng được điểm mạnh và cơ hội, đồng thời phát triển các kế hoạch để cải thiện điểm yếu và đối phó với thách thức.

9. Hạn chế của mô hình PEST và giải pháp

Mô hình PEST tuy là một công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp đánh giá các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến hoạt động, nhưng không tránh khỏi các hạn chế nhất định. Dưới đây là các hạn chế phổ biến của mô hình PEST và giải pháp giúp doanh nghiệp tận dụng tốt hơn công cụ này.

1 - Hạn chế của mô hình PEST

• Thay đổi nhanh chóng trong các yếu tố vĩ mô: Các yếu tố bên ngoài có thể thay đổi liên tục, đôi khi trong thời gian ngắn, dẫn đến rủi ro dữ liệu lỗi thời.
• Thiếu chiều sâu: PEST cung cấp góc nhìn tổng quan mà thiếu chuyên sâu vào từng yếu tố hoặc cách tác động cụ thể đến doanh nghiệp.
• Thiên vị và sự chủ quan: Phân tích PEST dễ bị ảnh hưởng bởi quan điểm cá nhân của nhà phân tích, ảnh hưởng đến tính khách quan của kết quả.
• Không cung cấp giải pháp chiến lược: Mô hình PEST chỉ xác định yếu tố tác động mà không đề xuất phương án cụ thể, cần bổ sung công cụ khác để lập chiến lược.
• Đòi hỏi nhiều dữ liệu và nguồn lực: Phân tích PEST yêu cầu lượng thông tin lớn từ nguồn bên ngoài, tăng chi phí và thời gian đầu tư cho doanh nghiệp.

2 - Giải pháp khắc phục

• Cập nhật thường xuyên: Định kỳ cập nhật thông tin phân tích để phản ánh chính xác biến động thị trường.
• Kết hợp với các công cụ khác: Sử dụng thêm SWOT, mô hình 5 lực cạnh tranh để có cái nhìn đầy đủ, bao gồm cả yếu tố nội vi và cạnh tranh.
• Đào tạo phân tích khách quan: Sử dụng các chuyên gia hoặc công cụ phân tích để hạn chế sự thiên vị và tăng tính chính xác.
• Phân tích dữ liệu trọng yếu: Lọc và tập trung vào những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, giảm gánh nặng xử lý dữ liệu quá nhiều.
• Tăng cường sử dụng công nghệ phân tích: Ứng dụng công nghệ để thu thập và phân tích dữ liệu hiệu quả, từ đó giảm chi phí và đảm bảo độ chính xác.

Bằng cách thực hiện các giải pháp trên, doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa mô hình PEST để hỗ trợ quá trình ra quyết định và lập chiến lược phù hợp với bối cảnh kinh doanh.

Trên đây là những thông tin chi tiết về mô hình PEST và cách áp dụng mô hình này để khám phá môi trường kinh doanh, phát triển chiến lược hiệu quả. Hy vọng rằng, với những kiến thức Trường doanh nhân HBR đã chia sẻ, doanh nghiệp có thể đánh giá sâu sắc các yếu tố bên ngoài, từ đó nhận diện cơ hội và thách thức, đồng thời xây dựng những kế hoạch phù hợp để gia tăng lợi thế cạnh tranh.