CÁCH TẠO LỢI THẾ CẠNH TRANH VỚI AI GIÚP SMES DẪN ĐẦU THỊ TRƯỜNG 5.0

Tạo lợi thế cạnh tranh với AI đang mở ra vô vàn cách thức để doanh nghiệp nâng cao năng lực cốt lõi, từ tự động hóa thông minh đến khả năng phân tích dữ liệu chuyên sâu. Làm sao để biến những tiềm năng to lớn này thành ưu thế cạnh tranh thực sự? Cùng Trường Doanh Nhân HBR giải mã ngay trong bài viết này!

1. Hiểu đúng về lợi thế cạnh tranh trong kinh doanh

Trước khi đi sâu vào việc AI có thể giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh như thế nào, điều quan trọng là lãnh đạo cần hiểu rõ bản chất của lợi thế cạnh tranh trong môi trường kinh doanh hiện đại. 

Lợi thế cạnh tranh là điểm khác biệt cốt lõi giúp doanh nghiệp không chỉ nổi bật hơn đối thủ, mà còn chinh phục và giữ chân khách hàng một cách bền vững. Tuy nhiên, lợi thế này không chỉ giới hạn ở một khía cạnh duy nhất. Lợi thế cạnh tranh là một bức tranh đa diện, có thể được thể hiện qua:

• Chi phí thấp hơn nhờ quy trình vận hành được tối ưu hóa thông qua tự động hóa, giảm thiểu lãng phí và quản lý nguồn lực hiệu quả.
• Sản phẩm/dịch vụ khác biệt hóa, từ trải nghiệm cá nhân hóa sâu sắc đến những tính năng tiên phong mà khách hàng khó có thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác.
• Khả năng phản ứng nhanh nhạy với những biến động của thị trường, rút ngắn thời gian ra mắt sản phẩm mới và thích ứng kịp thời với các xu hướng.
• Thấu hiểu sâu sắc và phục vụ một phân khúc khách hàng cụ thể một cách kỹ lưỡng và chuyên biệt hơn bất kỳ đối thủ nào.
• Xây dựng được niềm tin, sự tín nhiệm và hình ảnh tích cực trong tâm trí khách hàng, tạo nên một tài sản vô hình quý giá.
• Năng lực đổi mới sáng tạo liên tục, luôn tìm tòi và ứng dụng công nghệ mới để tạo ra giá trị vượt trội.
• Khả năng thu thập, phân tích và chuyển hóa dữ liệu khách hàng thành những insight giá trị, làm nền tảng cho mọi quyết định từ phát triển sản phẩm đến dịch vụ và Marketing cá nhân hóa.

Để tạo dựng và giữ vững những lợi thế cạnh tranh này, SME thường gặp rào cản về nguồn lực cho các công nghệ phức tạp. Nhưng cuộc chơi đã thay đổi nhờ Trí tuệ nhân tạo (AI). Vốn chỉ dành cho doanh nghiệp lớn, AI ngày nay đã dễ tiếp cận hơn bao giờ hết qua các giải pháp đám mây chi phí thấp, dễ sử dụng, thực sự trở thành "cầu nối" cho SME hướng tới tăng trưởng bền vững

Vậy AI sẽ trang bị cho SME những "vũ khí" nào để chinh phục lợi thế cạnh tranh? Hãy cùng Trường Doanh nhân HBR tìm hiểu chi tiết hơn trong phần tiếp theo!

2. AI tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp SME như thế nào?

Theo như Mr. Tony Dzung, Chủ tịch HBR Holdings, thường chia sẻ với các chủ doanh nghiệp: “Trong cuộc đua thị trường, ai có khả năng biến dữ liệu thành quyết định, biến công nghệ thành lợi thế, người đó sẽ thắng”. 

Chính vì vậy, sau khi đã hiểu rõ bản chất của lợi thế cạnh tranh, điều mà các chủ doanh nghiệp SME cần quan tâm là: Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ cụ thể hóa những lợi thế đó cho doanh nghiệp SME như thế nào?

AI không phải là một khái niệm trừu tượng xa vời; công nghệ này mang đến những tác động rất thực tiễn và hữu hình. Thông qua các "đòn bẩy" chiến lược, AI giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ không chỉ vận hành hiệu quả hơn, mà còn trở nên thông minh hơn và tạo được dấu ấn khác biệt rõ nét so với đối thủ cạnh tranh trên thị trường.

2.1. Tốc độ và hiệu suất vượt trội (làm nhanh hơn, tốt hơn đối thủ)

Trong môi trường kinh doanh hiện đại, tốc độ là một lợi thế không thể phủ nhận. Một nghiên cứu của McKinsey Global Institute (MGI) năm 2023 về "Generative AI: The next productivity frontier” đã chỉ ra rằng việc tự động hóa các tác vụ bằng AI có thể giúp tăng năng suất toàn cầu từ 0.1 đến 0.6% hàng năm cho tới năm 2040.

Doanh nghiệp nào có thể đưa ra quyết định nhanh hơn, đáp ứng khách hàng nhanh hơn, đưa sản phẩm ra thị trường nhanh hơn thường sẽ chiếm ưu thế. AI chính là chìa khóa để đạt được điều này.

• Tự động hóa quy trình nghiệp vụ (Robotic Process Automation - RPA kết hợp AI): AI có thể đảm nhận các tác vụ lặp đi lặp lại, tốn thời gian và dễ sai sót như nhập liệu, xử lý hóa đơn, tạo báo cáo cơ bản, trả lời các câu hỏi thường gặp.
• Xử lý và phân tích dữ liệu tức thì: Các thuật toán AI có thể sàng lọc, phân tích hàng terabyte dữ liệu trong vài giây hoặc vài phút, điều mà con người phải mất hàng ngày, hàng tuần.
• Ra quyết định dựa trên dữ liệu theo thời gian thực: Hệ thống AI có thể cung cấp thông tin và gợi ý ngay lập tức, giúp nhà quản lý đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác.

Lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp có được:

• Giảm thời gian chu kỳ (Cycle Time): Từ lúc nhận yêu cầu đến lúc hoàn thành sản phẩm/dịch vụ được rút ngắn đáng kể. Điều này giúp bạn phục vụ khách hàng nhanh hơn đối thủ, tăng sự hài lòng và giữ chân họ.
• Tăng năng suất lao động: Nhân viên được giải phóng khỏi công việc thủ công, tập trung vào các nhiệm vụ có giá trị gia tăng cao hơn. Một đội ngũ nhỏ với sự hỗ trợ của AI có thể đạt hiệu suất cao hơn nhiều so với đội ngũ lớn hơn của đối thủ làm việc theo cách truyền thống.
• Phản ứng nhanh với biến động thị trường: Khả năng phân tích dữ liệu nhanh giúp doanh nghiệp sớm nhận diện cơ hội hoặc mối đe dọa, từ đó điều chỉnh chiến lược nhanh hơn đối thủ.
• Đưa sản phẩm/dịch vụ mới ra thị trường (Time-to-Market) nhanh hơn: AI có thể hỗ trợ từ khâu R&D, thử nghiệm đến tối ưu hóa quy trình sản xuất, giúp bạn chiếm lĩnh thị phần sớm hơn.

2.2. Chi phí tối ưu (Cạnh tranh về giá mà không hy sinh lợi nhuận)

Đối với nhiều SME, việc cạnh tranh về giá là một thách thức lớn. AI mang đến giải pháp để tối ưu hóa chi phí hoạt động một cách thông minh, từ đó tạo ra lợi thế về giá hoặc tăng biên lợi nhuận.

• Giảm thiểu sai sót do con người: AI thực hiện các tác vụ với độ chính xác cao, hạn chế lỗi thường gặp trong quy trình thủ công, từ đó giảm chi phí khắc phục sai sót.
• Tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực: AI có thể phân tích để tối ưu hóa lịch trình sản xuất, quản lý tồn kho thông minh (tránh thiếu hụt hoặc dư thừa), tối ưu hóa lộ trình vận chuyển, sử dụng năng lượng hiệu quả.
• Dự đoán bảo trì (Predictive Maintenance): AI phân tích dữ liệu từ máy móc, thiết bị để dự đoán thời điểm cần bảo trì, tránh hỏng hóc đột xuất gây tốn kém và gián đoạn sản xuất.
• Tự động hóa dịch vụ khách hàng cấp 1: Chatbot AI có thể xử lý một lượng lớn yêu cầu cơ bản của khách hàng, giảm nhu cầu về nhân sự hỗ trợ trực tiếp.

Lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp có được:

• Giá thành sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh hơn: Khi chi phí vận hành giảm, bạn có thể đưa ra mức giá hấp dẫn hơn đối thủ mà vẫn đảm bảo lợi nhuận, thu hút nhóm khách hàng nhạy cảm về giá.
• Biên lợi nhuận cao hơn: Ngay cả khi giữ nguyên giá bán, việc giảm chi phí giúp bạn tăng biên lợi nhuận so với đối thủ, có thêm nguồn lực để tái đầu tư, marketing hoặc R&D.
• Sử dụng vốn hiệu quả hơn: Giảm tồn kho, tối ưu hóa nguồn lực giúp giải phóng vốn lưu động, một yếu tố cực kỳ quan trọng đối với các SME.
• Rủi ro vận hành thấp hơn: Giảm thiểu sai sót và hỏng hóc đột xuất giúp doanh nghiệp hoạt động ổn định hơn đối thủ.

2.3. Thấu hiểu khách hàng sâu sắc ("Đọc vị" khách hàng tốt hơn mọi đối thủ)

Trong một thị trường mà khách hàng ngày càng có nhiều lựa chọn, việc thấu hiểu họ một cách sâu sắc để đáp ứng đúng nhu cầu và mong muốn trở thành yếu tố sống còn. AI cung cấp khả năng phân tích dữ liệu khách hàng ở một cấp độ hoàn toàn mới.

• Phân tích dữ liệu khách hàng 360 độ: AI tổng hợp và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn: lịch sử giao dịch, hành vi trên website/app, tương tác trên mạng xã hội, phản hồi qua email/chat, dữ liệu từ CRM.
• Phân khúc khách hàng chi tiết: AI có thể tự động xác định các nhóm khách hàng có đặc điểm và hành vi tương đồng, vượt xa các phương pháp phân khúc truyền thống.
• Dự đoán hành vi khách hàng: Dựa trên dữ liệu lịch sử, AI có thể dự đoán khả năng mua hàng, nguy cơ rời bỏ (churn rate), hoặc sản phẩm/dịch vụ tiếp theo mà khách hàng có thể quan tâm.
• Cá nhân hóa trải nghiệm ở quy mô lớn: AI cho phép tự động điều chỉnh nội dung, thông điệp, ưu đãi cho từng cá nhân hoặc nhóm khách hàng nhỏ.

Lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp có được:

• Sản phẩm/dịch vụ "may đo" theo nhu cầu: Bạn có thể phát triển hoặc tùy chỉnh sản phẩm/dịch vụ phù hợp hơn với từng phân khúc khách hàng so với các sản phẩm đại trà của đối thủ.
• Chiến dịch marketing và bán hàng hiệu quả vượt trội: Thông điệp được cá nhân hóa, nhắm đúng đối tượng vào đúng thời điểm sẽ có tỷ lệ chuyển đổi cao hơn nhiều, giúp bạn tối ưu hóa ngân sách marketing và vượt trội đối thủ về ROI.
• Tăng cường lòng trung thành của khách hàng: Khi khách hàng cảm thấy được thấu hiểu, được phục vụ một cách cá nhân và tận tâm, họ sẽ có xu hướng gắn bó lâu dài hơn, tạo ra rào cản chuyển đổi sang đối thủ cạnh tranh.
• Chủ động giữ chân khách hàng: Việc dự đoán được nguy cơ khách hàng rời bỏ giúp bạn có những hành động can thiệp kịp thời, giảm tỷ lệ churn rate hiệu quả hơn đối thủ.

2.4. Đổi mới sáng tạo không ngừng (Luôn đi trước đối thủ một bước)

Đổi mới không chỉ là tạo ra sản phẩm hoàn toàn mới, mà còn là cải tiến quy trình, dịch vụ, mô hình kinh doanh. AI là “chất xúc tác” mạnh mẽ cho quá trình này.

• Hỗ trợ Nghiên cứu và Phát triển (R&D): AI có thể phân tích lượng lớn tài liệu khoa học, bằng sáng chế, dữ liệu thị trường để tìm ra các xu hướng công nghệ mới, gợi ý các hướng nghiên cứu tiềm năng.
• Thử nghiệm và mô phỏng nhanh: AI cho phép tạo ra các mô hình thử nghiệm (prototype) ảo, chạy các kịch bản mô phỏng để đánh giá ý tưởng mới một cách nhanh chóng và ít tốn kém.
• Phát hiện nhu cầu tiềm ẩn của thị trường: Bằng cách phân tích dữ liệu phi cấu trúc (bình luận mạng xã hội, diễn đàn, phản hồi khách hàng), AI có thể giúp nhận diện những nhu cầu chưa được đáp ứng hoặc những "nỗi đau" của khách hàng mà doanh nghiệp có thể giải quyết.
• Tạo sinh nội dung và thiết kế (Generative AI): Các mô hình AI tạo sinh có thể hỗ trợ tạo ra các bản phác thảo thiết kế, viết nội dung marketing cơ bản, hoặc thậm chí là lập trình các đoạn code đơn giản.

Lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp có được:

• Khả năng tung ra sản phẩm/dịch vụ mới nhanh hơn và thường xuyên hơn: Bạn có thể liên tục làm mới mình và gây bất ngờ cho thị trường cũng như đối thủ.
• Tạo ra những sản phẩm/dịch vụ thực sự khác biệt và có giá trị: Sự thấu hiểu sâu sắc từ AI kết hợp với khả năng R&D được tăng cường giúp bạn tạo ra những giải pháp độc đáo mà đối thủ khó lòng sao chép.
• Thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi: Khi thị trường hoặc nhu cầu khách hàng thay đổi, AI giúp bạn nhanh chóng phân tích và đưa ra các điều chỉnh cần thiết cho sản phẩm/dịch vụ, duy trì sự phù hợp và vị thế dẫn đầu.
• Tạo ra rào cản gia nhập ngành: Sự đổi mới liên tục và khả năng tạo ra các giải pháp phức tạp dựa trên AI sẽ khiến các đối thủ tiềm năng khó khăn hơn trong việc gia nhập thị trường và cạnh tranh với bạn.

2.5. Trải nghiệm khách hàng đỉnh cao (Biến khách hàng thành đại sứ thương hiệu)

Trong thế giới kết nối ngày nay, trải nghiệm khách hàng (Customer Experience - CX) đã trở thành một trong những yếu tố cạnh tranh quan trọng nhất. Một trải nghiệm không tốt có thể lan truyền nhanh chóng và gây tổn hại nghiêm trọng, trong khi một trải nghiệm tuyệt vời sẽ tạo ra những khách hàng trung thành.

• Cung cấp hỗ trợ khách hàng 24/7: Chatbot AI có thể trả lời các câu hỏi thường gặp, hướng dẫn sử dụng sản phẩm, giải quyết các vấn đề đơn giản bất kể ngày đêm.
• Cá nhân hóa mọi điểm chạm: Từ nội dung website, email marketing, đến gợi ý sản phẩm và cách thức tương tác, AI giúp tạo ra một hành trình khách hàng liền mạch và phù hợp với từng cá nhân.
• Phân tích cảm xúc khách hàng (Sentiment Analysis): AI có thể phân tích văn bản (email, chat, review) hoặc giọng nói để hiểu được cảm xúc của khách hàng (tích cực, tiêu cực, trung tính), giúp doanh nghiệp phản ứng kịp thời và phù hợp.
• Dự đoán và giải quyết vấn đề chủ động: AI có thể phát hiện các dấu hiệu cho thấy khách hàng có thể sắp gặp vấn đề (ví dụ: dựa trên hành vi sử dụng sản phẩm) và đưa ra các giải pháp hỗ trợ trước khi khách hàng kịp phàn nàn.

Lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp có được:

• Dịch vụ khách hàng vượt trội so với đối thủ: Khả năng hỗ trợ tức thì, mọi lúc mọi nơi và được cá nhân hóa sẽ khiến khách hàng cảm thấy được trân trọng và hài lòng hơn hẳn khi tương tác với các đối thủ chỉ cung cấp dịch vụ theo giờ hành chính hoặc theo kịch bản cứng nhắc.
• Tỷ lệ giữ chân khách hàng (Retention Rate) cao hơn: Trải nghiệm tích cực là yếu tố quan trọng nhất để giữ chân khách hàng. AI giúp bạn xây dựng mối quan hệ bền chặt và giảm thiểu tỷ lệ khách hàng rời bỏ sang đối thủ.
• Tăng giá trị vòng đời khách hàng (Customer Lifetime Value - CLV): Khách hàng hài lòng không chỉ mua nhiều lần hơn mà còn có xu hướng thử các sản phẩm/dịch vụ mới của bạn, mang lại doanh thu cao hơn đáng kể so với việc liên tục tìm kiếm khách hàng mới.
• Danh tiếng thương hiệu tích cực: Những trải nghiệm tuyệt vời sẽ được khách hàng chia sẻ, tạo ra hiệu ứng marketing truyền miệng mạnh mẽ, giúp bạn thu hút khách hàng mới với chi phí thấp hơn và xây dựng hình ảnh thương hiệu uy tín hơn đối thủ.

3. Lộ trình ứng dụng AI nhằm tạo lợi thế cạnh tranh bền vững

Mr. Tony Dzung, Chủ tịch HBR Holdings vẫn thường nói với các chủ doanh nghiệp rằng: “Ý tưởng hay mà không có lộ trình triển khai rõ ràng thì cũng chỉ nằm trên giấy. Thành công đến từ việc biết đi từng bước một cách khôn ngoan”. 

Vậy khi đã nhìn thấy tiềm năng to lớn của AI trong việc tạo lợi thế cạnh tranh, câu hỏi đặt ra là các doanh nghiệp SME cần một lộ trình như thế nào để biến những ý tưởng đó thành kết quả hữu hình và bền vững?

Dưới đây là lộ trình gợi ý gồm 6 bước cốt lõi, giúp lãnh đạo doanh nghiệp dẫn dắt quá trình này một cách hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa giá trị mà AI mang lại.

Bước 1: Xác định "mặt trận cạnh tranh" ưu tiên và mục tiêu AI rõ ràng

Để bắt đầu triển khai AI một cách hiệu quả và tạo ra lợi thế cạnh tranh thực sự, bước đầu tiên doanh nghiệp cần làm là xác định rõ đâu là “mặt trận cạnh tranh” trọng tâm và mục tiêu cụ thể cho việc ứng dụng AI. Việc này giúp doanh nghiệp không bị phân tán nguồn lực, đồng thời tập trung vào những điểm mấu chốt có thể mang lại giá trị lớn nhất.

• Phân tích đối thủ và thị trường: Đối thủ của bạn đang mạnh ở đâu, yếu ở đâu? Khách hàng của bạn thực sự mong muốn điều gì mà thị trường chưa đáp ứng tốt? Đâu là "chiến trường" mà bạn muốn dùng AI để tạo ra sự đột phá (ví dụ: cạnh tranh về tốc độ dịch vụ, về mức độ cá nhân hóa sản phẩm hay về hiệu quả chi phí)?
• Đặt mục tiêu SMART cho AI: Mục tiêu phải Cụ thể (Specific), Đo lường được (Measurable), Khả thi (Achievable), Liên quan (Relevant) và có Thời hạn (Time-bound). Ví dụ: "Giảm 20% thời gian xử lý đơn hàng trung bình trong 6 tháng tới bằng cách tự động hóa quy trình X với AI" hoặc "Tăng 15% tỷ lệ chuyển đổi từ email marketing trong quý IV bằng công cụ cá nhân hóa AI Y".

→ Gắn mục tiêu AI với mục tiêu kinh doanh tổng thể: Đảm bảo rằng các sáng kiến AI đóng góp trực tiếp vào việc đạt được các mục tiêu chiến lược lớn hơn của công ty.

Bước 2: Đánh giá nguồn lực hiện có ("Vũ khí" của doanh nghiệp)

Sau khi đã xác định rõ "mặt trận cạnh tranh" ưu tiên và đặt ra những mục tiêu AI cụ thể, bước tiếp theo trong lộ trình chiến lược là đánh giá toàn diện nguồn lực nội tại. Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để lãnh đạo hiểu rõ "vũ khí" mình đang có trong tay, từ đó đưa ra những quyết định đầu tư và chuẩn bị phù hợp, đảm bảo hành trình AI không bị "đứt gánh giữa đường".

• Dữ liệu (Data Audit): Doanh nghiệp bạn đang có những loại dữ liệu nào? Chúng được lưu trữ ở đâu, chất lượng ra sao (có sạch, có nhất quán, có đủ lớn không)? Cần thu thập thêm dữ liệu gì để phục vụ các mục tiêu AI đã đặt ra? Ai chịu trách nhiệm quản lý dữ liệu?
• Nhân lực (Talent Assessment): Đội ngũ hiện tại có ai sở hữu kỹ năng về phân tích dữ liệu, công nghệ hay có tư duy sẵn sàng học hỏi AI không? Cần đào tạo những kỹ năng gì? Có cần thuê chuyên gia bên ngoài hoặc nhân sự mới không?
• Công nghệ và Hạ tầng (Technology Stack Review): Các hệ thống hiện tại (CRM, ERP, website) có sẵn sàng để tích hợp với các giải pháp AI không? Có cần nâng cấp hạ tầng không?
• Văn hóa doanh nghiệp (Culture Check): Doanh nghiệp có văn hóa mở, sẵn sàng chấp nhận thay đổi và thử nghiệm cái mới không? Nhân viên có tư duy dựa trên dữ liệu không?
• Ngân sách (Budget Allocation): Xác định một ngân sách thực tế cho việc thử nghiệm và triển khai AI, có thể bắt đầu từ quy mô nhỏ.

Bước 3: Bắt đầu từ những "Mũi nhọn" (thí điểm AI với các dự án nhỏ, Tạo "Quick Wins")

Để giảm thiểu rủi ro, chứng minh giá trị và tạo đà cho các sáng kiến AI lớn hơn, việc lựa chọn và thực hiện thành công các dự án thí điểm là vô cùng quan trọng. Quá trình này bao gồm:

• Lựa chọn dự án thí điểm (Pilot Project): Thay vì cố gắng triển khai AI cho toàn bộ doanh nghiệp ngay lập tức, hãy chọn 1-2 vấn đề cụ thể, có phạm vi hẹp, nơi AI có khả năng mang lại kết quả tích cực một cách nhanh chóng và rõ ràng (quick wins). Ví dụ: triển khai chatbot cho một số câu hỏi thường gặp, hoặc sử dụng công cụ AI để phân tích dữ liệu bán hàng của một dòng sản phẩm.
• Ưu tiên các giải pháp AI "đóng gói", dễ triển khai: Đối với SMEs, các giải pháp AI dựa trên nền tảng đám mây (SaaS) thường là lựa chọn tốt để bắt đầu vì chi phí ban đầu thấp, dễ cài đặt và không đòi hỏi nhiều chuyên môn kỹ thuật nội bộ.
• Xây dựng đội ngũ dự án nhỏ, linh hoạt: Bao gồm đại diện từ các bộ phận liên quan (ví dụ: IT, kinh doanh, marketing) để đảm bảo sự phối hợp và phản hồi nhanh.
• Truyền thông thành công ban đầu: Khi dự án thí điểm thành công, hãy chia sẻ kết quả này rộng rãi trong nội bộ để tạo động lực và sự tin tưởng vào tiềm năng của AI.

Bước 4: Lựa chọn công nghệ, giải pháp và đối tác AI phù hợp

Đây là giai đoạn đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng và quyết định sáng suốt để đảm bảo đầu tư vào AI mang lại hiệu quả tối ưu và phù hợp với chiến lược dài hạn của doanh nghiệp. Các hoạt động chính bao gồm:

• Nghiên cứu thị trường giải pháp AI: Tìm hiểu các nhà cung cấp, các công cụ AI có sẵn trên thị trường phù hợp với nhu cầu và ngân sách của SME. Đọc các bài đánh giá, case study, tham khảo ý kiến từ các doanh nghiệp khác đã triển khai.
• Đánh giá nhà cung cấp/đối tác: Nếu quyết định hợp tác với bên thứ ba, hãy đánh giá kỹ năng lực, kinh nghiệm, sự hiểu biết về ngành nghề của bạn, khả năng hỗ trợ và chi phí của họ. Yêu cầu demo sản phẩm, lộ trình triển khai rõ ràng.
• Cân nhắc giữa "Build và Buy": Đối với SME, việc "mua" (sử dụng các giải pháp có sẵn) thường khả thi hơn là "xây dựng" (tự phát triển giải pháp AI từ đầu) do hạn chế về nguồn lực và chuyên môn. Tuy nhiên, cần đảm bảo giải pháp mua có khả năng tùy chỉnh để phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.
• Chú trọng đến khả năng tích hợp: Giải pháp AI cần có khả năng tích hợp tốt với các hệ thống công nghệ hiện có của doanh nghiệp.

Bước 5: Lãnh đạo sự thay đổi (Xây dựng văn hóa và kỹ năng AI cho tổ chức)

Để AI không chỉ là một dự án công nghệ đơn lẻ mà trở thành một phần năng lực cốt lõi của doanh nghiệp, vai trò dẫn dắt sự thay đổi của lãnh đạo là không thể thiếu. Điều này bao gồm:

• Đào tạo và phát triển kỹ năng cho nhân viên: Tổ chức các buổi đào tạo nội bộ, khuyến khích nhân viên tham gia các khóa học trực tuyến về AI, phân tích dữ liệu. Không phải ai cũng cần trở thành chuyên gia AI, nhưng cần có hiểu biết cơ bản để có thể phối hợp và sử dụng hiệu quả các công cụ AI.
• Khuyến khích tư duy đổi mới và thử nghiệm: Tạo môi trường để nhân viên có thể đề xuất các ý tưởng ứng dụng AI mới. Chấp nhận rằng không phải mọi thử nghiệm đều thành công, nhưng mỗi thử nghiệm đều mang lại bài học quý giá.
• Truyền thông liên tục và minh bạch: Giải thích rõ ràng cho nhân viên về những thay đổi mà AI mang lại, những lợi ích cho công việc của họ và cho doanh nghiệp. Lắng nghe và giải quyết những lo ngại của họ.
• Thiết lập các quy trình làm việc mới có tích hợp AI: Điều chỉnh các quy trình hiện tại để tận dụng tối đa khả năng của AI.

Bước 6: Đo lường, đánh giá, tối ưu và mở rộng liên tục

Hành trình AI là một chu trình liên tục cải tiến. Để đảm bảo các khoản đầu tư vào AI mang lại giá trị thực và có thể nhân rộng, lãnh đạo cần chủ trì các hoạt động sau:

• Thiết lập các chỉ số đo lường hiệu quả (KPIs) rõ ràng: Quay lại các mục tiêu SMART đã đặt ra ở Bước 1. Theo dõi sát sao các chỉ số này để đánh giá tác động của AI (ví dụ: chi phí giảm được, thời gian xử lý nhanh hơn, tỷ lệ chuyển đổi tăng lên, mức độ hài lòng của khách hàng).
• Đánh giá định kỳ và thu thập phản hồi: Thường xuyên xem xét kết quả, thu thập phản hồi từ nhân viên trực tiếp sử dụng công cụ AI và từ khách hàng.
• Tối ưu hóa và điều chỉnh: Dựa trên dữ liệu đo lường và phản hồi, thực hiện các điều chỉnh cần thiết cho giải pháp AI, quy trình làm việc hoặc chiến lược triển khai. AI là một quá trình học hỏi liên tục.
• Lên kế hoạch mở rộng (Scale-up): Khi các dự án thí điểm chứng minh được hiệu quả và mang lại ROI tích cực, hãy lên kế hoạch để nhân rộng các giải pháp AI thành công sang các bộ phận khác hoặc áp dụng cho các vấn đề lớn hơn của doanh nghiệp.
• Luôn cảnh giác với rủi ro đạo đức và bảo mật: Đảm bảo rằng việc sử dụng AI tuân thủ các quy định pháp luật về bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư và không tạo ra các quyết định thiên vị, phi đạo đức.

4. Rào cản khi dùng AI để tạo lợi thế cạnh tranh & cách lãnh đạo vượt qua

Dù AI mang lại nhiều cơ hội lớn để tạo lợi thế cạnh tranh, nhưng việc ứng dụng AI trong thực tế không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ khi còn nhiều hạn chế về nguồn lực. Việc nhận biết sớm những khó khăn tiềm ẩn và xây dựng chiến lược ứng phó linh hoạt, chủ động từ phía lãnh đạo sẽ là chìa khóa quan trọng giúp đảm bảo sự thành công.

1 - Chi phí đầu tư và bài toán ROI

Nỗi lo về chi phí phần mềm, nhân sự, hạ tầng và việc chứng minh lợi tức đầu tư (ROI) là rào cản phổ biến.

→ Giải pháp của lãnh đạo: Khởi đầu với các dự án thí điểm nhỏ, chi phí thấp để tạo "quick wins", chứng minh giá trị AI. Ưu tiên giải pháp SaaS (AI trên đám mây) để giảm gánh nặng đầu tư ban đầu. Tính toán ROI cụ thể, không chỉ doanh thu mà cả chi phí tiết kiệm được và hiệu suất tăng lên.

2 -  "Cơn khát" nhân lực AI

Tuyển dụng chuyên gia AI giỏi đang là thách thức lớn cho SME.

→ Giải pháp của lãnh đạo: Tập trung đào tạo nâng cao kỹ năng (upskilling/reskilling) cho đội ngũ hiện có. Tận dụng các công cụ AI "Low-code/No-code" thân thiện với người dùng không chuyên. Cân nhắc hợp tác với chuyên gia tư vấn theo dự án hoặc các đơn vị đào tạo, thay vì cố gắng xây dựng đội ngũ in-house lớn ngay từ đầu.

3 - Dữ liệu nền tảng còn “mong manh”

Thiếu dữ liệu, chất lượng kém, phân mảnh và lo ngại bảo mật là những vấn đề thường trực.

→ Giải pháp của lãnh đạo: Xây dựng chiến lược dữ liệu rõ ràng: xác định nhu cầu, cách thu thập, làm sạch và quản lý an toàn. Bắt đầu khai thác từ những dữ liệu sẵn có, dễ tiếp cận. Nghiêm túc tuân thủ các quy định về bảo mật và quyền riêng tư để xây dựng niềm tin.

4 - Văn hóa doanh nghiệp và sức ì thay đổi

Sự e ngại, sợ mất việc hoặc thói quen cũ của nhân viên có thể cản trở quá trình chuyển đổi.

→ Giải pháp của lãnh đạo: Chính lãnh đạo phải tiên phong, truyền cảm hứng. Truyền thông minh bạch về mục đích AI là hỗ trợ, không thay thế con người và lợi ích nó mang lại. Khuyến khích nhân viên tham gia, đóng góp ý tưởng và tôn vinh những thành công bước đầu để tạo động lực.

5 - Lựa chọn giải pháp AI phù hợp giữa "ma trận" công nghệ

Thị trường AI đa dạng khiến SME dễ bị "ngợp" và đầu tư dàn trải.

→ Giải pháp của lãnh đạo: Luôn bám sát mục tiêu kinh doanh cốt lõi khi lựa chọn giải pháp. Nghiên cứu kỹ, tham vấn chuyên gia nếu cần và ưu tiên các công cụ đơn giản, dễ tích hợp. Tránh tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ), tập trung vào giá trị thực tế mà AI mang lại cho doanh nghiệp.

Từ tối ưu chi phí đến đổi mới sáng tạo, AI mở ra vô vàn cơ hội để doanh nghiệp bạn vượt trội. Đừng ngần ngại bắt đầu hành trình tạo lợi thế cạnh tranh với AI ngay hôm nay. Để trang bị toàn diện kỹ năng lãnh đạo và vận hành doanh nghiệp hiệu quả trong kỷ nguyên AI, anh/chị có thể tham khảo các chương trình đào tạo tại Trường Doanh Nhân HBR.