TINH THẦN DOANH NHÂN: BÍ MẬT THÀNH CÔNG CỦA NHỮNG NHÀ LÃNH ĐẠO VĨ ĐẠI

Trong thế giới kinh doanh đầy biến động, điều gì giúp một nhà lãnh đạo không chỉ tồn tại mà còn bứt phá? Câu trả lời nằm ở tinh thần doanh nhân – “ngọn lửa” khơi dậy khát vọng đổi mới, dám nghĩ dám làm và không ngừng tạo giá trị. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ:

Tinh thần doanh nhân là gì và vì sao nó là nền tảng của thành công bền vững.

7 đặc điểm cốt lõi của người mang tư duy doanh nhân.

Cách nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân trong bản thân và đội ngũ.

Các yếu tố ảnh hưởng và vai trò thực tiễn trong phát triển doanh nghiệp.

1. Tinh thần doanh nhân là gì?

“Tinh thần doanh nhân” (Entrepreneurial Spirit) không chỉ dành cho những người sở hữu công ty hay đứng đầu doanh nghiệp mà là một tư duy, một thái độ sống và làm việc, thể hiện ở khát vọng tạo ra giá trị mới, dám đối mặt với rủi ro và không ngừng đổi mới để phát triển.

Nói cách khác, tinh thần doanh nhân là khả năng nhìn thấy cơ hội trong thách thức, biến ý tưởng thành hành động và chịu trách nhiệm cho kết quả cuối cùng. Người có tinh thần doanh nhân không chờ cơ hội đến, họ tự tạo ra cơ hội bằng tư duy sáng tạo và sự kiên định theo đuổi mục tiêu.

Elon Musk không chỉ sáng lập Tesla hay SpaceX, ông đại diện cho tinh thần doanh nhân hiện đại – dám đặt cược vào những ý tưởng “điên rồ” để thay đổi thế giới.

Ở Việt Nam, ông Phạm Nhật Vượng là biểu tượng tiêu biểu: từ một doanh nhân khởi nghiệp tại Ukraine, ông kiên trì xây dựng hệ sinh thái VinGroup, luôn đổi mới và hướng tới các lĩnh vực mang tầm quốc gia.

Tinh thần doanh nhân là sự kết hợp giữa tư duy sáng tạo, khả năng chấp nhận rủi ro, và khát vọng tạo ra giá trị – là yếu tố cốt lõi giúp con người và tổ chức bứt phá trong thời đại thay đổi không ngừng.

2. 5 yếu tố ảnh hưởng đến tinh thần doanh nhân

Tinh thần doanh nhân không tồn tại độc lập mà nó chịu tác động mạnh mẽ từ môi trường, văn hóa, năng lực cá nhân và chính sách của tổ chức hoặc quốc gia. Việc hiểu rõ những yếu tố này giúp nhà lãnh đạo và doanh nghiệp tạo ra môi trường thuận lợi để tinh thần doanh nhân được hình thành, duy trì và phát triển bền vững.

Dưới đây là 5 nhóm yếu tố ảnh hưởng chính đến tinh thần doanh nhân:

• Yếu tố cá nhân: Tinh thần doanh nhân trước hết xuất phát từ bên trong mỗi con người. Những yếu tố như tính cách, giá trị sống, động lực nội tại và khả năng tự tin quyết định một cá nhân có dám theo đuổi con đường đổi mới hay không. Người có mức độ tự tin cao, tư duy tích cực, khả năng chịu áp lực và sẵn sàng chấp nhận rủi ro thường dễ hình thành tinh thần doanh nhân hơn.
• Yếu tố giáo dục và đào tạo: Trình độ học vấn, trải nghiệm học tập và môi trường đào tạo có ảnh hưởng lớn đến khả năng tư duy độc lập, sáng tạo và đổi mới của mỗi người. Những chương trình học khuyến khích tư duy phản biện, học qua dự án (project-based learning) hay giáo dục khởi nghiệp giúp hình thành tinh thần doanh nhân từ sớm. Ở Việt Nam, nhiều trường như FTU, UEH, VinUni đã bắt đầu đưa môn “Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo” vào giảng dạy, giúp sinh viên sớm rèn tư duy doanh nhân.
• Môi trường văn hóa – xã hội: Văn hóa xã hội định hình cách con người nhìn nhận thành công, thất bại, và khát vọng vươn lên. Ở những nền văn hóa coi thất bại là “xấu hổ”, tinh thần doanh nhân thường bị kìm hãm. Ngược lại, xã hội tôn vinh những người dám thử, dám sai và dám đứng dậy sẽ nuôi dưỡng thế hệ doanh nhân mạnh mẽ hơn. Ví dụ, tại Mỹ hay Israel, thất bại được xem là “bài học quý”, còn tại Việt Nam, tâm lý “sợ rủi ro, ngại va chạm” vẫn là rào cản lớn.
• Văn hóa doanh nghiệp và phong cách lãnh đạo: Môi trường bên trong doanh nghiệp là yếu tố trực tiếp nuôi dưỡng hoặc giết chết tinh thần doanh nhân.  Khi doanh nghiệp có văn hóa cởi mở, minh bạch, tôn trọng sáng kiến, nhân viên sẽ cảm thấy được trao quyền và dám thử nghiệm. Ngược lại, môi trường bảo thủ, kiểm soát chặt, hoặc lãnh đạo độc đoán sẽ khiến tinh thần đổi mới bị “bóp nghẹt”. Lãnh đạo chính là người truyền năng lượng và niềm tin, nếu người đứng đầu dám đổi mới, đội ngũ sẽ noi theo.
• Yếu tố công nghệ và xu hướng toàn cầu: Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, AI, và toàn cầu hóa đang mở ra cơ hội mới cho những ai có tinh thần doanh nhân. Công nghệ giúp con người khởi nghiệp với chi phí thấp hơn, tiếp cận thị trường nhanh hơn, và thử nghiệm ý tưởng dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra yêu cầu mới: ai không thích nghi, không học hỏi, sẽ bị bỏ lại phía sau.

Tinh thần doanh nhân chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố đan xen – từ cá nhân, giáo dục, văn hóa, đến môi trường tổ chức và chính sách quốc gia. Muốn xây dựng một thế hệ doanh nhân và đội ngũ có tư duy đổi mới, doanh nghiệp cần tạo ra môi trường khích lệ sáng tạo, chấp nhận rủi ro, và khen thưởng sự dấn thân.

3. 7 đặc điểm nổi bật của người có tinh thần doanh nhân

Một người mang tinh thần doanh nhân không chỉ khác biệt ở việc họ “làm chủ” mà ở cách họ tư duy, hành động và tạo giá trị trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Dưới đây là 7 đặc điểm nổi bật giúp phân biệt họ với phần còn lại — những phẩm chất giúp họ không chỉ thành công mà còn truyền cảm hứng cho người khác.

3.1. Tư duy sáng tạo và đổi mới liên tục

Tinh thần doanh nhân bắt đầu từ tư duy sáng tạo dám đặt câu hỏi, nghi ngờ những điều vốn được xem là “bình thường”, và tìm cách làm mọi thứ tốt hơn. Người có tinh thần doanh nhân không chấp nhận “ổn định” nếu điều đó đồng nghĩa với sự trì trệ. Họ liên tục thử nghiệm, học hỏi và cải tiến quy trình, sản phẩm hay mô hình kinh doanh. 

Ví dụ, Steve Jobs đã tạo nên cuộc cách mạng công nghệ khi kết hợp nghệ thuật, công nghệ và trải nghiệm người dùng để ra đời iPhone – sản phẩm làm thay đổi thế giới. Với các lãnh đạo doanh nghiệp Việt, điều này có thể bắt đầu từ việc khuyến khích nhân viên đưa ra ý tưởng mới và chấp nhận rủi ro trong đổi mới.

3.2. Dám chấp nhận rủi ro và thất bại

Người có tinh thần doanh nhân hiểu rằng không có thành công nào mà không đi qua thất bại. Họ không liều lĩnh mù quáng, nhưng dám chấp nhận rủi ro được tính toán để tiến về phía trước. 

Khi vấp ngã, họ không than phiền hay đổ lỗi mà xem đó là cơ hội học hỏi và điều chỉnh. Elon Musk từng thừa nhận, mỗi lần thất bại với SpaceX hay Tesla là một lần ông học được điều mới về giới hạn công nghệ và con người. Với doanh nhân Việt Nam, việc chấp nhận thất bại là yếu tố quan trọng để vượt qua nỗi sợ “mất mặt” và vươn tới đổi mới thực sự.

3.3. Tư duy dài hạn và định hướng tầm nhìn

Người có tinh thần doanh nhân luôn nhìn xa hơn kết quả ngắn hạn. Họ sẵn sàng hy sinh lợi ích trước mắt để xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai. Họ không chỉ “làm để sống”, mà “sống để tạo dấu ấn”. 

Phạm Nhật Vượng là ví dụ điển hình cho tư duy dài hạn, ông đầu tư vào công nghiệp, công nghệ và giáo dục dù biết đó là hành trình tốn kém và lâu dài. Với lãnh đạo SME, việc duy trì tầm nhìn dài hạn giúp doanh nghiệp tránh bị cuốn vào vòng xoáy doanh thu ngắn hạn và mất đi định hướng phát triển bền vững.

3.4. Tinh thần lãnh đạo và khả năng truyền cảm hứng

Tinh thần doanh nhân luôn gắn liền với khả năng dẫn dắt và tạo ảnh hưởng. Người có tinh thần này không chỉ làm việc giỏi mà còn khiến người khác tin tưởng và sẵn sàng đi cùng họ. Họ truyền cảm hứng bằng hành động, không chỉ bằng lời nói. 

Jack Ma từng nói: “Một nhà lãnh đạo giỏi là người khiến người khác tin rằng họ đang làm điều vĩ đại.” Tinh thần lãnh đạo kiểu doanh nhân chính là khả năng lan tỏa năng lượng tích cực, xây dựng đội ngũ tin tưởng vào mục tiêu chung, và khơi dậy tiềm năng trong từng cá nhân.

3.5. Tính kỷ luật và khả năng tự chủ cao

Một doanh nhân thực thụ không thể thành công nếu thiếu kỷ luật. Họ hiểu rằng ý tưởng chỉ có giá trị khi được triển khai đến cùng. Kỷ luật giúp họ kiên trì theo đuổi mục tiêu dù gặp khó khăn, còn tự chủ giúp họ kiểm soát cảm xúc, hành động và thời gian hiệu quả. 

Jeff Bezos – nhà sáng lập Amazon – từng chia sẻ: “Kỷ luật là thứ giúp bạn làm việc hôm nay cho những kết quả bạn chỉ thấy sau nhiều năm.” Với nhà lãnh đạo, việc duy trì tính kỷ luật trong chính mình sẽ là tấm gương giúp đội ngũ noi theo.

3.6. Khả năng học hỏi và thích ứng nhanh

Thế giới thay đổi từng ngày và người có tinh thần doanh nhân luôn sẵn sàng học hỏi để thích nghi. Họ xem “không biết” là cơ hội để “biết thêm”, và “sai lầm” là cơ hội để trưởng thành. 

Chính tinh thần học hỏi liên tục giúp họ bắt kịp xu hướng, nắm bắt cơ hội và đổi mới nhanh hơn đối thủ. Mr. Tony Dzung, Chủ tịch HBR Holdings, là ví dụ điển hình: ông luôn nhấn mạnh triết lý “người lãnh đạo phải là người học nhanh nhất trong tổ chức”, không ngừng học từ những mô hình toàn cầu, ứng dụng AI vào quản trị, và truyền tinh thần học tập suốt đời cho đội ngũ lãnh đạo trẻ tại Việt Nam.

3.7. Khát vọng tạo ra giá trị cho xã hội

Cốt lõi của tinh thần doanh nhân không chỉ là kiếm tiền, mà là tạo ra giá trị tích cực cho con người và xã hội. Họ nhìn thấy thành công của mình qua sự phát triển của cộng đồng xung quanh. 

Những doanh nhân như Trương Gia Bình (FPT) hay Đặng Lê Nguyên Vũ (Trung Nguyên) đều xây dựng doanh nghiệp dựa trên khát vọng nâng tầm trí tuệ và tinh thần Việt Nam. Với nhà lãnh đạo, việc gắn kết lợi ích doanh nghiệp với lợi ích cộng đồng không chỉ tạo uy tín thương hiệu mà còn giúp tổ chức phát triển bền vững và được tôn trọng.

7 đặc điểm này là nền tảng của tinh thần doanh nhân – kết hợp giữa tư duy sáng tạo, sự kỷ luật, khả năng lãnh đạo và khát vọng tạo giá trị. Đây chính là DNA giúp doanh nhân không chỉ thành công cho riêng mình mà còn góp phần thay đổi tổ chức, cộng đồng và xã hội.

4. Vai trò của tinh thần doanh nhân trong phát triển doanh nghiệp

Tinh thần doanh nhân không chỉ là “chất xúc tác” giúp cá nhân thành công, mà còn là nguồn năng lượng cốt lõi giúp doanh nghiệp đổi mới, tăng trưởng và thích nghi trong thời đại biến động. Một tổ chức có tinh thần doanh nhân mạnh mẽ thường có khả năng phát triển bền vững hơn, sáng tạo hơn và thu hút nhân tài tốt hơn.

Dưới đây là 5 vai trò nổi bật của tinh thần doanh nhân trong sự phát triển của doanh nghiệp:

• Thúc đẩy đổi mới và sáng tạo: Tinh thần doanh nhân khuyến khích mọi thành viên dám nghĩ – dám làm – dám thử, tạo nên nền văn hóa đổi mới không ngừng. Trong doanh nghiệp có tinh thần doanh nhân, mỗi nhân viên đều được xem là “doanh nhân nội bộ” – người không chỉ làm việc theo quy trình mà còn chủ động tìm cách cải tiến sản phẩm, dịch vụ, hoặc quy trình làm việc.
• Gia tăng năng lực cạnh tranh: Tinh thần doanh nhân giúp doanh nghiệp phản ứng linh hoạt với thị trường, nhanh chóng nắm bắt cơ hội và xử lý khủng hoảng hiệu quả. Những nhà lãnh đạo có tư duy doanh nhân luôn quan sát thị trường, lắng nghe khách hàng, và chủ động thay đổi chiến lược để dẫn đầu.
• Tạo động lực và cam kết trong đội ngũ: Tinh thần doanh nhân không chỉ tồn tại ở lãnh đạo, mà cần lan tỏa trong toàn tổ chức. Khi nhân viên cảm nhận mình được tin tưởng, trao quyền và có quyền làm chủ công việc, họ sẽ làm việc với tinh thần trách nhiệm cao hơn.
  Doanh nghiệp có văn hóa doanh nhân thường có đội ngũ nhiệt huyết, tự giác và gắn bó lâu dài, vì họ thấy mình đang tạo ra giá trị thật, chứ không chỉ “làm thuê”.
• Xây dựng văn hóa doanh nghiệp năng động, linh hoạt: Một doanh nghiệp có tinh thần doanh nhân sẽ sở hữu văn hóa linh hoạt, sẵn sàng thay đổi để thích ứng với thị trường. Thay vì làm việc theo thói quen, doanh nghiệp nuôi dưỡng tinh thần học hỏi, thử nghiệm, và phản hồi nhanh. Đây chính là yếu tố cốt lõi của các tổ chức “Agile” – linh hoạt và bền bỉ trong thời đại VUCA (biến động – bất định – phức tạp – mơ hồ).
• Tạo giá trị bền vững cho xã hội: Tinh thần doanh nhân không chỉ thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận mà còn đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng và nền kinh tế quốc gia. Những doanh nhân thực thụ luôn có khát vọng tạo ra giá trị lớn hơn bản thân, họ đổi mới để giải quyết vấn đề xã hội, cải thiện đời sống con người, và thúc đẩy tiến bộ.

5. Cách nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân trong bản thân lãnh đạo và đội ngũ

Tinh thần doanh nhân không phải là thứ bẩm sinh, mà là phẩm chất có thể rèn luyện qua thời gian — thông qua trải nghiệm, thử thách, và môi trường làm việc phù hợp. Dưới đây là những cách thực tế giúp nhà lãnh đạo và đội ngũ phát triển tinh thần doanh nhân, biến tư duy “làm công” thành tư duy “làm chủ”.

1 - Rèn luyện tư duy chủ động và tinh thần chịu trách nhiệm

Điểm khởi đầu của tinh thần doanh nhân là dám chịu trách nhiệm cho kết quả không đổ lỗi cho hoàn cảnh hay người khác. Người lãnh đạo nên bắt đầu từ chính mình: luôn đặt câu hỏi “Tôi có thể làm gì để cải thiện tình hình?”, thay vì “Ai là người gây ra lỗi này?”.

Với đội ngũ, hãy giao quyền kèm trách nhiệm, cho phép nhân viên tự quyết định trong phạm vi công việc của họ. Khi được tin tưởng và chịu trách nhiệm thật sự, họ sẽ hành động như một “doanh nhân nhỏ” trong tổ chức.

2 - Đặt mục tiêu lớn, chia nhỏ thành hành động khả thi

Người có tinh thần doanh nhân luôn theo đuổi mục tiêu lớn — nhưng họ không mơ mộng viển vông. Bí quyết nằm ở việc biến tầm nhìn lớn thành các bước hành động cụ thể, đo lường được.  Ví dụ: thay vì nói “Tôi muốn doanh nghiệp phát triển gấp đôi”, hãy đặt mục tiêu rõ ràng: “Tăng 20% doanh thu trong 6 tháng nhờ cải thiện quy trình bán hàng và ra mắt sản phẩm mới.”

Lãnh đạo cần giúp đội ngũ hiểu rõ mục tiêu dài hạn của công ty và vai trò của từng cá nhân trong hành trình đó — điều này khơi dậy tinh thần “cùng làm chủ” thay vì “làm thuê”.

3 - Học hỏi liên tục và không ngại thay đổi

Tinh thần doanh nhân được nuôi dưỡng mạnh mẽ nhất trong môi trường học hỏi. Doanh nhân thành công luôn có điểm chung: đọc nhiều, học nhanh, và hành động sớm.

Lãnh đạo nên tạo điều kiện để đội ngũ tham gia các khóa huấn luyện, hội thảo, hoặc chia sẻ nội bộ. Hãy xây dựng “văn hóa học hỏi” trong tổ chức, nơi mọi người được khuyến khích đặt câu hỏi, chia sẻ sai lầm và rút kinh nghiệm.  Khi cả tổ chức cùng học, cùng tiến, tinh thần doanh nhân sẽ lan tỏa tự nhiên – biến “công ty” thành “vườn ươm lãnh đạo”.

4 - Khuyến khích đổi mới và chấp nhận rủi ro có kiểm soát

Đổi mới không thể diễn ra nếu mọi người sợ sai. Do đó, một doanh nghiệp muốn nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân phải tạo môi trường an toàn cho thử nghiệm. Hãy khuyến khích nhân viên đề xuất ý tưởng mới, dù nhỏ, và sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong phạm vi cho phép. 

Một lãnh đạo khôn ngoan không trừng phạt sai lầm, mà giúp đội ngũ học từ sai lầm đó để tiến xa hơn. Ví dụ, nhiều công ty như Google hay FPT đều có chương trình “thử nghiệm nội bộ” – nơi nhân viên được phép phát triển ý tưởng riêng và nhận hỗ trợ nếu thành công.

5 -  Gắn tinh thần doanh nhân với văn hóa doanh nghiệp

Cuối cùng, để tinh thần doanh nhân bền vững, nó phải trở thành một phần của văn hóa tổ chức được thể hiện trong giá trị cốt lõi, trong cách tuyển dụng, đào tạo, đánh giá và khen thưởng.

Doanh nghiệp có thể đưa “tư duy đổi mới”, “dám chịu trách nhiệm”, “học hỏi liên tục” vào bộ giá trị văn hóa. Khi tinh thần doanh nhân trở thành thước đo của hiệu quả, mọi thành viên đều sẽ tự điều chỉnh để phù hợp – từ đó hình thành một tổ chức năng động, tự vận hành và không ngừng phát triển.

6 - Truyền cảm hứng bằng tấm gương cá nhân

Không có cách nào hiệu quả hơn để khơi dậy tinh thần doanh nhân bằng chính hành động của người lãnh đạo. Nếu sếp chỉ nói về đổi mới mà không dám thay đổi, nói về kỷ luật mà bản thân lại thiếu cam kết, đội ngũ sẽ không tin.

Ngược lại, khi lãnh đạo sẵn sàng nhận lỗi, thử cái mới, và thể hiện tinh thần cầu thị, cả tổ chức sẽ tự nhiên noi theo. Tinh thần doanh nhân lan tỏa mạnh nhất khi nó được “thấy” qua việc làm, chứ không phải “nghe” qua lời nói.

Nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân không phải là phong trào ngắn hạn, mà là hành trình dài hơi đòi hỏi lãnh đạo phải kiên trì, gương mẫu và tin tưởng đội ngũ. Khi mỗi người trong tổ chức hành động như một doanh nhân – có trách nhiệm, sáng tạo và khát vọng – doanh nghiệp sẽ trở thành một “cỗ máy tự phát triển” bền vững và mạnh mẽ.