CHU KỲ KINH TẾ: LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐẦU TƯ HIỆU QUẢ VÀ AN TOÀN?

Chu kỳ kinh tế không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia mà còn tác động trực tiếp đến các quyết định đầu tư của doanh nghiệp và cá nhân. Hiểu rõ các giai đoạn của chu kỳ kinh tế giúp bạn đưa ra các chiến lược đầu tư hiệu quả và an toàn. Cùng Trường Doanh Nhân HBR khám phá cách thức hoạt động của chu kỳ kinh tế và những phương pháp đầu tư tối ưu trong từng giai đoạn để đạt được lợi nhuận cao nhất, đồng thời giảm thiểu rủi ro.

1. Chu kỳ kinh tế 

Để hiểu rõ hơn về sự biến động trong nền kinh tế, chúng ta cần tìm hiểu về chu kỳ kinh tế, một quá trình có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của quốc gia. Vậy chu kỳ kinh tế là gì và nó diễn ra như thế nào?

1.1. Chu kỳ kinh tế là gì?

Chu kỳ kinh tế, hay còn gọi là chu kỳ kinh doanh (Business cycle), là một quá trình biến động của tổng sản phẩm quốc nội thực tế (GDP) diễn ra qua bốn giai đoạn chính: suy thoái, khủng hoảng, phục hồi và phát triển (hưng thịnh).

Các giai đoạn này phản ánh sự thay đổi về mức độ hoạt động kinh tế trong nền kinh tế quốc gia, từ sự thu hẹp đến sự mở rộng, giúp mô tả những diễn biến trong nền kinh tế theo thời gian, bao gồm cả những thời kỳ khó khăn và thịnh vượng.

1.2. Nguyên nhân xuất hiện chu kỳ kinh tế

Theo quan điểm của nhà kinh tế học Sismondi, chu kỳ kinh tế là hệ quả tất yếu phát sinh từ những biến động nội tại của thị trường, tiêu biểu là hiện tượng sụt giảm trong tiêu dùng và sự dư thừa trong sản xuất. Khi quá trình sản xuất đạt đến một ngưỡng nhất định, lượng hàng hóa được tạo ra vượt quá nhu cầu thực tế của thị trường. 

Sự mất cân bằng giữa cung và cầu buộc các doanh nghiệp phải cắt giảm sản lượng cũng như nhân sự nhằm tiết giảm chi phí vận hành. Hệ quả là thu nhập của người lao động giảm xuống, kéo theo sự suy giảm trong chi tiêu tiêu dùng - yếu tố trực tiếp tác động đến tổng cầu của nền kinh tế. Tình trạng này kích hoạt giai đoạn suy thoái và dẫn tới sự khởi đầu của một chu kỳ kinh tế mới.

Bên cạnh đó, một số nhà kinh tế học khác cho rằng chu kỳ kinh tế còn có thể bị chi phối bởi nhiều yếu tố khách quan khác, như sự biến động mạnh và bất ngờ của giá dầu hay sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng. Những biến động này ảnh hưởng trực tiếp đến tổng mức chi tiêu trong nền kinh tế vĩ mô, từ đó tác động tiêu cực đến hoạt động đầu tư và lợi nhuận của các doanh nghiệp.

1.3.Chu kỳ kinh tế tại Việt Nam

Tại Việt Nam, khủng hoảng kinh tế thường diễn ra theo chu kỳ 10 năm một lần, với hiện tượng suy thoái kinh tế thường xuất hiện vào những năm cuối của mỗi thập niên. 

Tuy nhiên, sự suy thoái này không phải là một sự kiện có thể dự đoán chính xác, mà mang tính ngẫu nhiên. Chu kỳ kinh tế Việt Nam thường bắt đầu từ sự hưng phấn và tâm lý đám đông, điều này tác động mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất kinh doanh và giá trị GDP.

Hai chu kỳ kinh tế lớn được chú ý nhiều nhất tại Việt Nam là vào năm 1997 và 2008. Đây là những thời điểm mà nền kinh tế Việt Nam phải chịu ảnh hưởng nặng nề từ các biến động của thị trường tài chính toàn cầu. Các cuộc khủng hoảng này diễn ra khi nền kinh tế trong nước còn yếu, thiếu khả năng chống chịu trước những tác động từ bên ngoài.

Chu kỳ kinh tế gần đây nhất, với đáy chu kỳ xuất hiện trong khoảng thời gian 2019-2021, đã chứng kiến sự suy giảm mạnh. Tuy nhiên, vào năm 2022, nền kinh tế Việt Nam đã bước vào giai đoạn phục hồi, với mức GDP dần tăng trở lại và lạm phát được kiểm soát tốt.

2. 4 giai đoạn của chu kỳ kinh tế

Chu kỳ kinh tế gồm bốn giai đoạn chính, mỗi giai đoạn mang đặc điểm riêng và có tác động khác biệt đến sự phát triển của nền kinh tế tổng thể.

1 - Giai đoạn suy thoái kinh tế

Suy thoái là giai đoạn khi tăng trưởng kinh tế chững lại, doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, dẫn đến việc lợi nhuận sụt giảm.

Các chỉ số kinh tế bắt đầu xuất hiện những tín hiệu tiêu cực, như sự giảm sút của GDP, sản xuất công nghiệp, doanh thu bán lẻ, đồng thời tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.

Mặc dù tốc độ phát triển chậm lại, lạm phát vẫn có thể tồn tại trong giai đoạn này, làm tăng thêm áp lực lên nền kinh tế.

2 - Giai đoạn khủng hoảng kinh tế

Đây là giai đoạn khi nền kinh tế chạm đáy của sự suy thoái, chất lượng cuộc sống giảm sút, và chính phủ phải can thiệp để đẩy lùi tình trạng này.

Nhà nước sẽ triển khai các chính sách hỗ trợ, bao gồm việc giảm lãi suất và thực hiện các biện pháp khác nhằm kích thích nền kinh tế phục hồi.

Lạm phát có thể có dấu hiệu tăng nhẹ trong giai đoạn này, nhưng không đủ để tạo ra áp lực lớn đối với nền kinh tế.

3 - Giai đoạn hồi phục kinh tế

Đây là giai đoạn khi nền kinh tế bắt đầu phục hồi và tăng trưởng trở lại sau thời kỳ suy thoái.

Các doanh nghiệp có cơ hội thuận lợi để tái sản xuất, gia tăng lợi nhuận và doanh thu. Chỉ số GDP ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Lạm phát duy trì ở mức vừa phải và có xu hướng giảm dần, góp phần thúc đẩy sự ổn định kinh tế.

4 - Giai đoạn hưng thịnh

Giai đoạn này đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, khi các doanh nghiệp hoạt động thuận lợi và lợi nhuận đạt mức tăng trưởng cao.

Các chỉ số kinh tế sẽ đạt đỉnh và có thể vượt qua mức cao nhất trước khi xảy ra suy thoái. Tuy nhiên, khi nền kinh tế tiếp cận đỉnh điểm, tốc độ tăng trưởng sẽ có dấu hiệu chậm lại.

Lạm phát gia tăng nhanh chóng, báo hiệu sự kết thúc của chu kỳ hiện tại và mở ra khả năng bắt đầu một chu kỳ kinh tế mới.

3. Chu kỳ kinh tế ảnh hưởng đến một quốc gia 

Theo Mr. Tony Dzung, Chủ tịch Hội đồng Quản trị HBR Holdings khẳng định: “Chu kỳ kinh tế không chỉ tác động đến từng doanh nghiệp mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển toàn diện của nền kinh tế quốc gia.”

3.1. GDP

Chu kỳ phát triển kinh tế có sức ảnh hưởng lớn đến sự tăng trưởng GDP của một quốc gia:

• Trong giai đoạn suy thoái, GDP có thể giảm hoặc dừng lại, ảnh hưởng đến tổng mức sản xuất và thu nhập quốc dân. Tình trạng này dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp khi các doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự để đối phó với khó khăn tài chính.
• Trong giai đoạn phục hồi, GDP có thể tăng trưởng trở lại khi nền kinh tế mở rộng, tạo ra cơ hội việc làm và làm tăng thu nhập của người lao động.

Tuy nhiên, tăng trưởng GDP không phải là chỉ số duy nhất để đánh giá sức khỏe nền kinh tế. Các yếu tố khác như việc làm, lạm phát và tình hình tín dụng cũng cần được xem xét để có cái nhìn toàn diện về nền kinh tế.

3.2. Tỷ lệ việc làm và tình hình sản xuất kinh doanh

Chu kỳ kinh tế có tác động trực tiếp đến hoạt động của cả người tiêu dùng và doanh nghiệp. Khi nền kinh tế tăng trưởng, doanh nghiệp có khả năng tăng lương cho nhân viên, giúp cải thiện thu nhập của người lao động. 

Khi đó, người tiêu dùng sẽ có nhiều tiền để chi tiêu, từ đó thúc đẩy sự tăng trưởng của sản xuất hàng hóa để đáp ứng nhu cầu khách hàng ngày càng cao. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp mở rộng quy mô và gia tăng sự cạnh tranh trên thị trường.

Tác động của chu kỳ kinh tế dễ nhận thấy nhất trong giai đoạn suy thoái. Khi nền kinh tế suy thoái, các hoạt động kinh tế bị đình trệ, dẫn đến sự giảm sút rõ rệt trong sản lượng sản xuất. 

Ngoài ra, tỷ lệ thất nghiệp trong giai đoạn suy thoái cũng tăng cao so với bình thường, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống của người dân.

3.3. Lạm phát và giá trị đồng tiền

Lạm phát là hiện tượng tăng giá chung của hàng hóa và dịch vụ trong một khoảng thời gian dài, dẫn đến sự mất giá trị của đồng tiền. Nguyên nhân chính của lạm phát thường xuất phát từ việc nhu cầu vượt quá nguồn cung hoặc sự gia tăng quá mức của lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế.

Lạm phát là một trong những yếu tố có thể gây ra khủng hoảng kinh tế khi nó đạt mức quá cao và mất kiểm soát. Khi lạm phát gia tăng, giá trị đồng tiền sụt giảm mạnh, làm suy yếu niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp. Điều này có thể dẫn đến suy thoái kinh tế và tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực trong đời sống kinh tế - xã hội.

Để kiểm soát lạm phát, các ngân hàng trung ương thường áp dụng các công cụ chính sách tiền tệ, như điều chỉnh lãi suất, thực hiện các giao dịch mua bán trái phiếu chính phủ, và kiểm soát tỷ giá hối đoái. 

Mục tiêu của các biện pháp này là duy trì sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô, đồng thời đạt được các chỉ tiêu tăng trưởng, trong đó ổn định lạm phát là một yếu tố quan trọng.

3.4. Một số vấn đề kinh tế xã hội khác

Bên cạnh các yếu tố cơ bản của chu kỳ kinh tế, còn có một số vấn đề kinh tế - xã hội quan trọng khác như: sự biến động của tỷ giá hối đoái, sự phát triển của hoạt động xuất nhập khẩu, tình trạng bất bình đẳng thu nhập, và chất lượng của dịch vụ công.

Những yếu tố này có thể tác động mạnh mẽ đến khả năng phục hồi và đà tăng trưởng của nền kinh tế sau khi trải qua giai đoạn suy thoái hoặc bùng nổ. Vì vậy, trong quá trình xây dựng các chính sách kinh tế, cần phải xem xét và cân nhắc kỹ lưỡng những vấn đề này để bảo đảm sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế.

4. Nên đầu tư theo chu kỳ kinh tế như thế nào để an toàn và hiệu quả

Trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay có sự biến động thất thường, không ít người lao động và doanh nghiệp phải đối mặt với vô vàn khó khăn, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến tài chính. 

Trước tình hình này, nhiều hình thức đầu tư an toàn và hiệu quả đang dần trở nên phổ biến, bao gồm cho vay, gửi tiết kiệm, tài trợ xuất nhập khẩu, đầu tư bất động sản, và tham gia bảo hiểm nhân thọ. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: đâu mới là hình thức đầu tư mang lại hiệu quả tối ưu nhất trong hoàn cảnh hiện tại?

4.1. Đầu tư vào các lĩnh vực ổn định

Trong giai đoạn suy thoái, hầu hết các hoạt động kinh tế đều chứng kiến sự suy giảm. Tuy nhiên, một số lĩnh vực đáp ứng nhu cầu cơ bản của con người, như chăm sóc sức khỏe, thực phẩm và nhu yếu phẩm, vẫn duy trì được mức tiêu thụ ổn định hơn. Vì vậy, khi nền kinh tế rơi vào giai đoạn này, việc đầu tư vào các lĩnh vực trên sẽ mang lại hiệu quả tối ưu, giúp bạn duy trì sự ổn định tài chính.

Ngược lại, trong giai đoạn đỉnh điểm của chu kỳ phát triển kinh tế, các ngành như công nghệ, điện tử tiêu dùng và du lịch sẽ có xu hướng phát triển mạnh mẽ. Đây là cơ hội để bạn tận dụng sự tăng trưởng này, đầu tư vào những lĩnh vực có tiềm năng sinh lời cao, đồng thời tích lũy tài sản để chuẩn bị cho những thời kỳ khó khăn phía trước.

4.2. Đầu tư vào các khoản tiền tệ an toàn 

Khi nền kinh tế bước vào giai đoạn suy thoái, để giảm thiểu rủi ro từ thị trường, bạn có thể xem xét đầu tư vào các khoản tiền tệ an toàn, như ngoại tệ mạnh, gửi tiết kiệm tại ngân hàng, đô la Mỹ, hoặc mua vàng. Những lựa chọn này không chỉ giúp bảo vệ tài sản của bạn mà còn mang lại lợi nhuận ổn định trong thời kỳ bất ổn.

Ngược lại, trong giai đoạn đỉnh điểm của chu kỳ kinh tế, bạn nên cân nhắc đầu tư vào cổ phiếu và các quỹ đầu tư, vì đây là những phương án có thể mang lại lợi nhuận cao hơn. 

4.3. Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Trong đầu tư, rủi ro là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư là một chiến lược hiệu quả giúp giảm thiểu mức độ rủi ro và đạt được các mục tiêu tài chính. Một danh mục đầu tư đa dạng sẽ phân bổ rủi ro tài chính trên nhiều công cụ khác nhau, giúp bạn linh hoạt ứng phó với biến động của thị trường.

Quá trình lựa chọn các kênh đầu tư phù hợp sẽ giúp bạn hạn chế rủi ro và tăng khả năng nắm bắt xu hướng thị trường. Mỗi loại hình đầu tư đều có mức độ rủi ro và lợi nhuận riêng, vì vậy việc xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng đòi hỏi tầm nhìn chiến lược và khả năng phân tích thị trường sắc bén.

Trong giai đoạn suy thoái, các nhà đầu tư thường ưu tiên những phương án an toàn và ổn định dài hạn, như mua bất động sản, vàng, trái phiếu hoặc gửi tiền tiết kiệm ngân hàng. Tuy nhiên, trong giai đoạn phục hồi và phát triển, các kênh đầu tư có tiềm năng sinh lời cao trong thời gian ngắn, như cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, hay giao dịch ngoại hối (forex), sẽ được ưu tiên lựa chọn.

5. Các doanh nghiệp SMEs nên làm gì ở chu kỳ kinh tế 2025?

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) giữ vai trò trụ cột trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp đáng kể vào GDP và tạo ra hàng triệu việc làm. Trước những biến động khó lường của kinh tế toàn cầu, cộng đồng SMEs cần hành động quyết liệt hơn bao giờ hết để thích ứng nhanh chóng, vượt qua khó khăn và tận dụng cơ hội vươn lên mạnh mẽ.

1 - Nắm bắt cơ hội từ chính sách và xu hướng mới

• Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu: Với các chương trình hỗ trợ của Chính phủ kéo dài đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, SMEs cần chủ động triển khai ứng dụng công nghệ số, AI và dữ liệu lớn (Big Data) vào hoạt động vận hành - từ quản trị nội bộ đến chăm sóc khách hàng (CRM, SCM). Đây là chìa khóa để tối ưu hóa chi phí, tăng năng suất và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
• Thương mại điện tử & Kinh doanh số: Thị trường tiêu dùng đang dịch chuyển nhanh sang không gian số. SMEs cần nhanh chóng xây dựng hiện diện trên các nền tảng TMĐT và mạng xã hội để tiếp cận khách hàng rộng rãi hơn, tối ưu doanh thu.
• Kinh tế xanh và phát triển bền vững: Đáp ứng xu thế toàn cầu bằng cách đầu tư vào sản xuất sạch, năng lượng tái tạo và mô hình kinh doanh thân thiện môi trường là bước đi chiến lược giúp doanh nghiệp gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
• Hội nhập FTA và chuỗi cung ứng toàn cầu: Các hiệp định thương mại tự do (FTA) là cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu. SMEs cần nghiên cứu kỹ chính sách thuế quan, tiêu chuẩn kỹ thuật để tận dụng tối đa lợi thế và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

2 - Củng cố nội lực - bước đệm phát triển vượt bậc

• Tài chính thông minh và chủ động: Việc xây dựng kế hoạch tài chính chặt chẽ, minh bạch hóa dòng tiền và hồ sơ vay vốn sẽ giúp SMEs dễ dàng tiếp cận các gói tín dụng ưu đãi, nâng cao năng lực tài chính và khả năng chống chịu trong khủng hoảng.
• Tăng cường năng lực quản trị:
• Xây dựng chiến lược phát triển rõ ràng, đặc biệt là kế hoạch chuyển đổi số.
• Đầu tư vào đào tạo nội bộ để nâng cao kỹ năng lãnh đạo, quản lý, marketing và vận hành.
• Chuẩn hóa quy trình để tối ưu hiệu suất, giảm lãng phí.
• Cập nhật thông tin và tuân thủ pháp lý: Doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi chính sách pháp luật như Luật Doanh nghiệp 2020, quy định mới về PCCC... Đồng thời, tìm đến các đơn vị tư vấn uy tín để tránh rủi ro, tiết kiệm thời gian và chi phí.
• Tăng cường kết nối và liên kết chiến lược:
• Tìm kiếm đối tác có thể bổ trợ về công nghệ, sản xuất, phân phối.
• Chủ động tham gia vào các cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề để học hỏi và mở rộng mạng lưới hợp tác.

Trong bối cảnh nền kinh tế 2025 đầy biến động và cạnh tranh khốc liệt, Trường Doanh nhân HBR cam kết là đối tác đồng hành chiến lược của doanh nghiệp Việt:

• Đào tạo bài bản về quản trị, marketing, công nghệ, tài chính và nhân sự
• Tư vấn chiến lược chuyên sâu, giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống vận hành linh hoạt
• Giải pháp tích hợp công nghệ AI để tối ưu chi phí, nâng cao hiệu suất và tăng trưởng đột phá

Liên hệ ngay với Trường Doanh nhân HBR để được tư vấn lộ trình phát triển phù hợp với từng giai đoạn của doanh nghiệp. Cùng HBR - Chuyển hóa lãnh đạo, Kiến tạo tương lai!

Chu kỳ kinh tế có ảnh hưởng lớn đến các quyết định đầu tư của doanh nghiệp. Hiểu rõ về các giai đoạn của chu kỳ kinh tế, từ suy thoái, khủng hoảng, phục hồi đến hưng thịnh, sẽ giúp các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đưa ra chiến lược đầu tư hiệu quả và an toàn. Việc nhận diện đúng thời điểm để đầu tư vào các lĩnh vực ổn định, các khoản tiền tệ an toàn hay đa dạng hóa danh mục đầu tư là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.