8 BƯỚC CĂN BẢN CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH KINH DOANH TỪ OFFLINE SANG ONLINE HIỆU QUẢ

Trong thời đại ngày nay, sự bùng nổ của công nghệ buộc các doanh nghiệp phải linh hoạt và sáng tạo để duy trì cũng như phát triển. Đặc biệt, việc chuyển đổi mô hình kinh doanh từ offline sang online đang là một xu hướng giúp nâng cao hiệu suất và đáp ứng nhanh chóng với sự thay đổi của thị trường. Hãy cùng nhau khám phá các bước quan trọng để hiểu rõ hơn về cách chuyển đổi mô hình kinh doanh từ offline sang online hiệu quả.

1. Tại sao nên chuyển đổi mô hình kinh doanh sang online?

Thói quen mua sắm, tâm lý và hành vi của người tiêu dùng đang trải qua sự biến đổi đáng kể đặc biệt kể từ đại dịch COVID 19. Dữ liệu từ Nielsen cho thấy rằng 47% người dân Việt Nam đã thay đổi thói quen ăn uống, trong khi có tới 60% đã điều chỉnh các hoạt động giải trí và vui chơi của họ. Đồng thời, các cửa hàng truyền thống đang phải đối mặt với tác động mạnh mẽ khi có hơn 50% người tiêu dùng giảm tần suất ghé thăm siêu thị, cửa hàng tạp hóa và chợ truyền thống.

Chuyển đổi mô hình kinh doanh giờ đây là một chiến lược tất yếu không chỉ vì ảnh hưởng của công nghệ số mà còn do những biến động đáng kể trong tâm lý và hành vi của người tiêu dùng, đặc biệt là do ảnh hưởng của đại dịch COVID 19. Để hiểu rõ hơn thì dưới đây là một số lý do mà các doanh nghiệp cần phải chuyển đổi mô hình kinh doanh:

• Thay đổi trong hành vi tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng mua sắm trực tuyến để tiết kiệm thời gian và có nhiều sự lựa chọn hơn. Đồng thời công nghệ số đã thúc đẩy sự thay đổi trong cách mọi người ăn uống và giải trí. Việc này ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trong ngành ẩm thực, giải trí, và du lịch

• Ảnh hưởng của COVID 19: Đại dịch đã khiến cho nhiều người tránh xa các địa điểm đông người, làm thay đổi thói quen mua sắm và giải trí. Các doanh nghiệp truyền thống phải đối mặt với những thách thức lớn do giảm lượng khách hàng và những hạn chế về hoạt động

• Cơ hội đổi mới: Chuyển đổi mô hình kinh doanh giúp mở rộng thị trường với khả năng tiếp cận được khách hàng ở mọi nơi. Sự đa dạng trong mô hình kinh doanh giúp giảm rủi ro khi phụ thuộc quá mức vào một nền tảng duy nhất

• Sự đa dạng trong chiến lược kinh doanh: Khả năng hoạt động trên nhiều nền tảng giúp doanh nghiệp có sự chủ động hơn trong quá trình kinh doanh. Ngoài ra việc không phụ thuộc quá nhiều vào một nền tảng sẽ giúp doanh nghiệp bớt giảm áp lực từ những thay đổi chính sách của nền tảng đó

 XEM THÊM: 11 MÔ HÌNH KINH DOANH ONLINE NÊN ỨNG DỤNG ĐỂ ĐỘT PHÁ DOANH THU

CASE STUDY

Starbucks - Hành trình chuyển đổi số và sự phục hồi mạnh mẽ sau khủng hoảng 2008

Starbucks đã mở đầu cho chuyển đổi số của mình bằng việc tạo ra Starbucks Digital Ventures (SDV) vào năm 2008. SDV không chỉ tập trung vào ứng dụng công nghệ cho thanh toán kỹ thuật số và trải nghiệm trực tuyến mà còn là nơi nuôi dưỡng nhiều sáng kiến mới nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ và tương tác khách hàng. Một trong những cột mốc quan trọng là trang web My Starbucks Ideas được ra đời vào năm 2008. Tại đây người dùng có thể gửi và bình chọn ý tưởng, tạo ra hàng nghìn ý tưởng sáng tạo.

Starbucks cũng đặt sự chú ý vào ứng dụng di động khi ra mắt Digital Flywheel - Bộ bánh đà số Starbucks năm 2009. Ứng dụng này chuyên tập trung vào thanh toán di động và tương tác khách hàng. Sự sáng tạo tiếp tục với việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào chiến lược gửi email cá nhân hóa và ra mắt Trợ lý ảo My Starbucks Barista năm 2017. Họ cũng chú trọng vào quản lý dữ liệu, sử dụng nó để hỗ trợ chiến lược giá, phát triển sản phẩm và tối ưu hóa thực đơn.

Starbucks không chỉ sử dụng dữ liệu để quản lý đơn hàng mà còn để tối ưu hóa thiết kế cửa hàng và thực đơn dựa trên nhu cầu và ưu tiên của khách hàng. Với sự tiên phong trong chuyển đổi số, Starbucks đã phục hồi niềm tin từ nhà đầu tư và CEO Kevin Johnson nhấn mạnh rằng sự chuyển đổi số không chỉ là chiến lược tiếp thị mà là quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh thông qua công nghệ để cải thiện trải nghiệm người dùng. Starbucks trở thành đơn vị dẫn đầu trong việc chuyển đổi số trong ngành bán lẻ mang lại những giá trị độc đáo và sáng tạo cho khách hàng.

2. 8 bước căn bản giúp doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh

Trong bối cảnh kinh tế thị trường biến động nhanh chóng, chuyển đổi mô hình kinh doanh giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội phát triển mạnh mẽ. Cùng khám phá 8 bước quan trọng giúp doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh một cách hiệu quả, tạo nên sự đổi mới và đáp ứng linh hoạt đối với môi trường kinh doanh ngày nay.

2.1. Đánh giá tình hình doanh nghiệp hiện tại

Đây là quá trình xem xét tổng thể về hiện trạng và hoạt động của doanh nghiệp để xác định các yếu tố cần thiết cho quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh. Những yếu tố doanh nghiệp cần xem xét bao gồm: 

• Xem xét mô hình kinh doanh hiện tại: Trước hết, cần nhìn nhận mô hình kinh doanh hiện tại để hiểu rõ tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Quá trình bao gồm việc đánh giá sản phẩm/dịch vụ, quy trình sản xuất, cơ cấu tổ chức, hiệu suất tài chính, mối quan hệ khách hàng… Từ đó xác định những điểm mạnh và điểm yếu trong mô hình kinh doanh. Đây chính là cơ sở để xây dựng chiến lược chuyển đổi

• Phân tích thị trường và xác định xu hướng ngành: Khi tiến hành phân tích thị trường, doanh nghiệp cần tập trung vào việc hiểu rõ về sự biến động và các yếu tố quyết định trong ngành. Bằng cách đánh giá sự thay đổi trong nhu cầu của khách hàng, thị trường tiêu thụ và mức độ cạnh tranh. Khi doanh nghiệp hiểu rõ về xu hướng ngành sẽ giúp dự đoán được hướng phát triển của thị trường. Từ đó có thể đưa ra các chiến lược linh hoạt và phản ứng nhanh chóng trước những thay đổi mới

• Sự thay đổi trong nhu cầu của khách hàng: Đây là một yếu tố quan trọng đối với việc phân tích thị trường và xác định xu hướng ngành trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh. Khách hàng ngày càng trở nên thông minh hơn và có những mong đợi khác nhau đối với sản phẩm, dịch vụ. Để đáp ứng được sự thay đổi này, doanh nghiệp cần tổng hợp thông tin về nhu cầu, mong muốn và hành vi của khách hàng. Hãy tiến hành phân tích dữ liệu từ các nguồn khác nhau như khảo sát, phản hồi từ khách hàng và theo dõi xu hướng trên các nền tảng truyền thông xã hội để hiểu rõ hơn về động lực và sở thích của khách hàng

• Xác định các cạm bẫy cạnh tranh: Trong môi trường kinh doanh ngày nay, cạnh tranh ngày càng trở nên khốc liệt, đặt ra những thách thức đối với doanh nghiệp muốn duy trì và phát triển. Các doanh nghiệp cần đánh giá cạnh tranh từ nhiều góc độ bao gồm đối thủ trực tiếp và gián tiếp, sản phẩm/dịch vụ thay thế cũng như các yếu tố giá trị độc đáo mà đối thủ có thể mang đến. Do đó trước khi chuyển đổi mô hình kinh doanh thì cần xác định để giúp tránh những sai lầm, tìm kiếm những điểm độc đáo để phát triển và chiếm lĩnh thị trường 

Case Study - Thương hiệu giày Nike đã bước qua cuộc khủng hoảng khi tập trung đánh giá tình hình kinh doanh hiện tại. 

• Xem xét mô hình kinh doanh hiện tại: Thời điểm vào năm 2017 Nike vẫn đang áp dụng mô hình kinh doanh truyền thống nên làm cho giá cổ phiếu của hãng lúc đó chỉ là 52 USD. Khi đại dịch COVID 19 xảy ra, đứng trước sự thay đổi về nhu cầu tiêu dùng của khách hàng, thương hiệu này đã bắt đầu triển khai xem xét mô hình kinh doanh hiện tại. Nike đã đánh giá mô hình kinh doanh hiện tại chỉ tập trung chủ yếu vào việc sản xuất và phân phối giày thể thao thông qua các cửa hàng bán lẻ truyền thống và một trang web thương mại điện tử cơ bản. Do đó, thương hiệu cần phải tăng cường chiến lược trực tuyến của mình bằng cách nâng cấp website, mở rộng bán hàng đa kênh nhằm tạo ra một trải nghiệm mua sắm trực tuyến thuận tiện và hấp dẫn hơn cho khách hàng.

• Phân tích thị trường và xác định xu hướng ngành: Trong thị trường giày thể thao, Nike nhận thấy rằng có sự tăng trưởng đáng kể trong nhu cầu cho giày thể thao bền vững và có thiết kế cá nhân hóa. Xu hướng thị trường đang di chuyển từ việc mua sắm trực tiếp từ cửa hàng đến trải nghiệm mua sắm trực tuyến và nhu cầu cao hơn về sự độc đáo và cá nhân hóa

• Sự thay đổi trong nhu cầu của khách hàng: Thương hiệu Nike bắt đầu thông qua khảo sát và theo dõi phản hồi khách hàng nhận thấy rằng khách hàng ngày càng muốn có khả năng tùy chỉnh sản phẩm của họ, từ chất liệu đến mẫu mã. Họ cũng mong đợi một trải nghiệm mua sắm trực tuyến thuận lợi và thú vị với thông tin chi tiết về sản phẩm và khả năng thử nghiệm ảo

• Xác định cạm bẫy cạnh tranh: Nike đang phải đối mặt với sự cạnh tranh cao từ các đối thủ có mô hình kinh doanh linh hoạt hơn, chú trọng vào việc cá nhân hóa và sáng tạo. Các đối thủ cạnh tranh như Adidas, Puma, New Balance, Fila, Vans… đã áp dụng thành công mô hình kinh doanh linh hoạt hơn và nhanh chóng thích ứng với sự biến đổi của thị trường. Do đó Nike cần phải nhanh chóng thích ứng với sự biến đổi của thị trường và tạo ra những sản phẩm độc đáo để thu hút khách hàng

2.2. Nghiên cứu khách hàng mục tiêu

Nghiên cứu khách hàng mục tiêu bằng cách tiến hành khảo sát khách hàng giúp doanh nghiệp có cái nhìn sâu sắc về nhu cầu và mong muốn của khách hàng. Bắt đầu khảo sát khách hàng về những gì mà họ thực sự muốn và mong đợi từ sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp. Tìm hiểu về nhu cầu cụ thể, sở thích và vấn đề, nỗi đau mà khách hàng đang gặp. Đồng thời luôn theo dõi xu hướng trong hành vi của người tiêu dùng. Đây chính là chìa khóa để doanh nghiệp thích ứng với sự thay đổi trong hành vi của khách hàng. Bằng cách tìm hiểu về tần suất mua sắm trực tuyến, các nền tảng mà khách hàng thường sử dụng và các yếu tố quyết định khi để họ chọn mua qua mạng.

Doanh nghiệp sử dụng các phương pháp khảo sát như cuộc điện thoại, email, khảo sát trực tuyến hoặc thậm chí là phương tiện truyền thông xã hội để tương tác với khách hàng. Đặt các câu hỏi mở và đóng để đảm bảo thu thập được thông tin chính xác và toàn diện. Đồng thời tạo cơ hội cho khách hàng để chia sẻ ý kiến và góp ý thông qua các diễn đàn trực tuyến, cuộc thảo luận. 

Sau khi có được dữ liệu quan trọng về khách hàng mục tiêu, hãy sắp xếp và tổ chức một cách cẩn thận để có cái nhìn rõ ràng và có thể đưa ra quyết định chiến lược. Doanh nghiệp có thể sử dụng Mô hình Canvas để có cái nhìn chi tiết và rõ ràng về khách hàng mục tiêu.

Để xác định chân dung khách hàng hiệu quả, chủ doanh nghiệp cần hoàn thiện cả hồ sơ khách hàng và bản đồ giá trị trong mô hình Canvas.

• Hồ sơ khách hàng: Trong phần này, doanh nghiệp sẽ chi tiết hóa những hành động mà khách hàng cần thực hiện, đi sâu vào những nỗi đau mà khách hàng đang phải đối mặt. Cũng như rõ ràng về những lợi ích mà khách hàng kỳ vọng từ sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp

• Bản đồ giá trị: Đây là phần mà doanh nghiệp tận dụng để cung cấp giải pháp giảm đau cho những nỗi đau mà khách hàng đang gặp phải. Nó bao gồm những yếu tố lợi ích mà doanh nghiệp mang lại cho khách hàng và danh sách rõ ràng về sản phẩm/dịch vụ tạo nên giá trị đặc biệt. Bản đồ giá trị giúp hiển thị rõ cách doanh nghiệp nổi bật, làm thế nào nó đáp ứng đến mong muốn và nhu cầu của khách hàng, tạo ra một sự khác biệt độc đáo

XEM THÊM: ỨNG DỤNG MÔ HÌNH KINH DOANH CANVAS ĐỂ KINH DOANH THÀNH CÔNG

2.3. Xây dựng chiến lược kinh doanh mới

Nhiệm vụ đầu tiên khi xây dựng chiến lược chuyển đổi mô hình kinh doanh mới đó là xác định mục tiêu và kế hoạch dài hạn. Doanh nghiệp cần có một quá trình chuyển đổi với sự tập trung vào chiến lược rõ ràng. 

Xác định mục tiêu: Từ các đánh giá chi tiết về nguồn lực hiện tại, thị trường và khách hàng. Doanh nghiệp đưa ra và xác định các mục tiêu cụ thể của mô hình kinh doanh mới là gì. Các mục tiêu khi chuyển đổi mô hình kinh doanh cần phải phân định rõ giữa mục tiêu ngắn hạn và dài hạn.

Thiết lập chiến lược tổng thể dài hạn: Xây dựng một chiến lược dài hạn đặc trưng cho mô hình kinh doanh mới bao gồm cả quy trình sản xuất, tiếp thị và quản lý khách hàng. Trong chiến lược kinh doanh dài hạn, doanh nghiệp cần phải:

• Tạo điểm khác biệt: Đề xuất những điểm độc đáo và giá trị mà mô hình kinh doanh mới mang lại. Hãy tập trung nhấn mạnh điểm mạnh và sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh

• Tạo lập kế hoạch tài chính: Xây dựng một kế hoạch tài chính chi tiết để đảm bảo sự ổn định trong thời gian đầu khi chuyển đổi mô hình kinh doanh. Sau đó là có lợi nhuận cho doanh nghiệp trong thời gian dài hạn

• Đào tạo và phát triển nhân sự: Tăng cường năng lực nhân sự và đào tạo để đảm bảo rằng nhóm làm việc hiểu rõ và hỗ trợ mô hình kinh doanh mới

Xem xét các yếu tố quyết định độ khác biệt và giá trị thực sự: Xác định những ưu điểm cốt lõi của sản phẩm hoặc dịch vụ mới. Ví dụ sản phẩm dịch vụ có những tính năng đặc biệt nào, cung cấp chất lượng hoặc các lợi ích nào mà đối thủ khác không cung cấp. Câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào sản phẩm hoặc dịch vụ mới sẽ khác biệt?

Để sản phẩm hoặc dịch vụ mới trở nên khác biệt và độc đáo, Trường Doanh Nhân HBR gợi ý doanh nghiệp có thể thực hiện một số chiến lược sau:

• Phát triển tính năng độc đáo: Tập trung vào việc phát triển những tính năng hoặc công nghệ độc đáo mà đối thủ không có. Từ đó tăng cường giá trị thực sự cho khách hàng

• Chất lượng và hiệu suất: Cam kết đảm bảo chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ vượt trội sẽ giúp tạo ra ấn tượng tích cực và niềm tin từ phía khách hàng. Nếu là sản phẩm hãy cải thiện hiệu suất để đáp ứng hoặc vượt qua mong đợi của khách hàng

• Tạo trải nghiệm khác biệt: Tăng cường trải nghiệm khách hàng bằng cách cung cấp các tính năng dễ sử dụng, giao diện thân thiện và các dịch vụ hỗ trợ

• Dịch vụ hậu mãi: Tạo ra các dịch vụ hậu mãi xuất sắc, như bảo hành dài hạn để tăng cường ấn tượng tích cực

• Thiết kế và nhận diện thương hiệu: Đầu tư vào thiết kế sản phẩm hoặc gói dịch vụ để tạo ra một hình ảnh nổi bật và độc đáo. Đồng thời xây dựng một thương hiệu mạnh mẽ có nhận thức cao trong tâm trí khách hàng. Doanh nghiệp có thể tận dụng cả quảng cáo và quan hệ công chúng để xây dựng hình ảnh tích cực và khác biệt

• Tiếp cận thị trường ngách: Hướng sản phẩm hoặc dịch vụ đến một thị trường đặc biệt nơi có nhu cầu đặc thù mà đối thủ khác không tập trung

• Tìm ra điểm yếu của đối thủ: Nghiên cứu và tận dụng điểm yếu của đối thủ để tạo ra sự khác biệt

Theo thống kê thì đầu năm 2023, Việt Nam có 77,93 triệu người dùng Internet, chiếm 79,1% tổng dân số. Thị trường kinh doanh có hơn 57,65% nhà bán hàng sử dụng ít nhất hai kênh kết hợp giữa cửa hàng truyền thống và một số kênh online. Những người bán hàng đa kênh ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu lên đến 68,01%. Do đó khi chuyển đổi mô hình kinh doanh thì việc lựa chọn các kênh truyền thông và nền tảng kinh doanh online phù hợp rất quan trọng để đạt được hiệu suất tốt nhất.

Trước hết, việc tối ưu hóa trang web công ty với chức năng mua sắm trực tuyến giúp khách hàng dễ dàng tìm kiếm và mua sắm sản phẩm mới. Doanh nghiệp sử dụng các mạng xã hội phổ biến có lượng người dùng khủng như Facebook, Instagram hay TikTok để quảng bá sản phẩm và tương tác trực tiếp với khách hàng. Bên cạnh đó, thực hiện chiến lược email marketing có thể được xây dựng để thông báo sản phẩm mới và duy trì mối quan hệ với khách hàng.

Doanh nghiệp triển khai mở rộng quy mô kinh doanh trên các nền tảng thương mại điện tử. Theo số liệu của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, trong 9 tỷ USD giao dịch qua 5 sàn thương mại điện tử đa ngành lớn nhất Việt Nam thì 90% thuộc Shopee, Lazada, Tik Tok Shop. Điều đó chứng tỏ rằng đây là 3 sàn có tốc độ phát triển nhanh và bền vững nhất. Doanh nghiệp có thể cân nhắc lựa chọn phát triển sản phẩm dịch vụ của mình trên 3 sàn thương mại điện tử này.

XEM THÊM: CÁCH LẬP KẾ HOẠCH KINH DOANH HIỆU QUẢ TẠO TIỀN ĐỀ GIÚP DOANH NGHIỆP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

2.4. Tìm hiểu các công nghệ hỗ trợ

Trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh, không thể không nhắc đến sự hỗ trợ của các công nghệ mới. Bởi công nghệ hiện nay được xem là một phần không thể thiếu trong việc tối ưu hóa quy trình và tạo ra giá trị gia tăng cho doanh nghiệp. Dưới đây là 5 xu hướng công nghệ mới mà doanh nghiệp có thể ứng dụng cho mô hình kinh doanh nghiệp của mình.

Trí tuệ nhân tạo (AI): Đây là một lĩnh vực trong khoa học máy tính hướng đến việc phát triển máy tính có khả năng thực hiện các nhiệm vụ mà thông thường đòi hỏi sự hiểu biết và trí tuệ của con người. Các ứng dụng của trí tuệ nhân tạo rất đa dạng và bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như nhận dạng giọng nói, nhận dạng hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, quản lý thông tin... 

Trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh,  AI có thể được tích hợp để tối ưu hóa các quy trình, dự đoán xu hướng và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Ví dụ, trong lĩnh vực bán lẻ nhiều doanh nghiệp đã sử dụng AI để tối ưu hóa quản lý hàng tồn kho và dự đoán nhu cầu của khách hàng. Hệ thống AI có khả năng phân tích lịch sử mua sắm, đánh giá xu hướng mua hàng. Từ đó giúp doanh nghiệp đưa ra dự đoán chính xác về loại sản phẩm nào nên tồn kho nhiều hơn hoặc giảm bớt.

Blockchain: là một công nghệ lưu trữ dữ liệu phân tán mang lại nhiều lợi ích quan trọng trong việc chuyển đổi mô hình kinh doanh. Một trong những ứng dụng tiêu biểu là quản lý chuỗi cung ứng an toàn. Blockchain giúp theo dõi nguồn gốc của sản phẩm từ quá trình sản xuất đến khi đến tay người tiêu dùng, đảm bảo an toàn thực phẩm và kiểm soát chất lượng.

• Trong lĩnh vực tài chính: Blockchain mang lại những giao dịch an toàn và minh bạch thông qua các hợp đồng thông minh, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các bên trung gian và tối ưu hóa thời gian xử lý giao dịch. Bảo mật dữ liệu là một ưu điểm lớn khi Blockchain sử dụng mã hóa mạnh mẽ, bảo vệ thông tin quan trọng và dữ liệu nhạy cảm.

• Trong lĩnh vực bất động sản: Blockchain có thể xác minh và quản lý quyền lợi sở hữu tài sản, giảm thiểu tranh chấp và tăng tính minh bạch trong quy trình mua bán. Từ đó làm tăng tính minh bạch và giảm rủi ro tranh chấp.

Big Data: Là một thuật ngữ chỉ việc xử lý và phân tích lượng lớn dữ liệu thường đối với những tập dữ liệu có kích thước cực kỳ lớn và phức tạp. Big Data đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh đặc biệt là trong việc đánh giá và tận dụng thông tin để đưa ra các quyết định chiến lược. Với khả năng xử lý lượng lớn dữ liệu và phân tích thông tin phức tạp, Big Data giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về khách hàng, thị trường và xu hướng ngành.

• Trong ngữ cảnh của chuyển đổi mô hình kinh doanh: Big Data có thể hỗ trợ trong việc nắm bắt nhu cầu và mong muốn của khách hàng thông qua việc theo dõi hành vi mua sắm, phản hồi sản phẩm và dịch vụ. Thông qua các công cụ phân tích, doanh nghiệp có thể tìm ra các mô hình tiêu dùng. Từ đó tối ưu hóa chiến lược tiếp thị và quảng cáo

• Trong lĩnh vực chuỗi cung ứng: Big Data cung cấp thông tin liên quan đến quản lý hàng tồn kho, dự báo nhu cầu và cải thiện hiệu suất sản xuất. Do vậy mà doanh nghiệp có thể tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu lãng phí đồng thời đáp ứng linh hoạt với biến động thị trường

Công nghệ thực tế ảo tăng cường (AR): Là sự kết hợp giữa thế giới thực và thế giới ảo nhằm tạo ra những trải nghiệm độc đáo cho người dùng. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể của công nghệ này trong chuyển đổi mô hình kinh doanh:

• Quảng cáo và tiếp thị: AR có thể tạo ra những chiến dịch quảng cáo tương tác và hấp dẫn hơn. Khách hàng có thể tương tác trực tiếp với sản phẩm thông qua ứng dụng AR trên điện thoại di động, mang lại một trải nghiệm mua sắm độc đáo

• Bán lẻ: Trong ngành bán lẻ, AR có thể cải thiện trải nghiệm mua sắm. Khách hàng có thể thử đồ, xem trước sản phẩm trong không gian thực tế và nhận thông tin chi tiết một cách trực quan trước khi quyết định mua hàng

• Đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật: Công nghệ AR có thể tích hợp vào quá trình đào tạo nhân viên và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật. Việc hiển thị thông tin trực tiếp trong trường nhìn giúp cải thiện hiệu quả của quá trình học

• Dịch vụ và sửa chữa: Trong lĩnh vực sửa chữa và bảo dưỡng, AR có thể hỗ trợ kỹ thuật viên bằng cách hiển thị hướng dẫn và thông tin chi tiết trực tiếp lên các thiết bị.

• Du lịch và giải trí: Công nghệ AR có thể tạo ra trải nghiệm du lịch mới mẻ, như hiển thị thông tin về địa điểm du lịch khi người dùng nhìn vào cảnh đẹp

Internet of Things (IoT): Hay còn được gọi là Internet vạn vật. Nền tảng này đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh, mở ra những cơ hội mới và cải thiện hiệu suất hoạt động. 

• Trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng: IoT giúp theo dõi hàng tồn kho và vận chuyển theo thời gian thực, tối ưu hóa quá trình và gia tăng sự minh bạch. 

• Trong lĩnh vực sản xuất: IoT được sử dụng để giám sát và điều khiển thiết bị, dây chuyền sản xuất từ đó nâng cao hiệu suất và khả năng đáp ứng. Sự tích hợp của IoT cũng mang lại những lợi ích trong giám sát thiết bị, đặc biệt là thông qua việc theo dõi tình trạng và hiệu suất của chúng để dự đoán sự cố và giảm thời gian chết máy. 

• Trong lĩnh vực đô thị thông minh: IoT được áp dụng để quản lý giao thông, chiếu sáng đường phố và quản lý năng lượng. 

• Trong ngành y tế: IoT giúp theo dõi sức khỏe từ xa và cung cấp thông tin quan trọng, giảm áp lực cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. 

Hiện nay có rất nhiều công nghệ có thể giúp tối ưu hóa quy trình kinh doanh. Tùy thuộc vào lĩnh vực, mô hình kinh doanh, tình hình hoạt động cụ thể để doanh nghiệp đưa ra các lựa chọn tối ưu.

2.5. Lựa chọn đối tác hợp tác

Đầu tiên trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh doanh nghiệp cần tiến hành quá trình đánh giá cẩn thận về nhu cầu và mục tiêu của mình. Sau đó, tìm kiếm cơ hội hợp tác với các đối tác chiến lược hoặc doanh nghiệp có kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm trong lĩnh vực cụ thể.

Đối tác hợp tác có thể đóng góp vào quá trình chuyển đổi thông qua việc cung cấp nguồn lực tài chính, kiến thức chuyên sâu về thị trường hoặc cung cấp các công nghệ tiên tiến. Đồng thời cũng nên xem xét việc hợp tác với các doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc tổ chức nghiên cứu để tiếp cận những ý tưởng sáng tạo mới.

Vậy làm thế nào để lựa chọn đối tác hợp tác tốt khi chuyển đổi mô hình kinh doanh? Trường Doanh Nhân HBR gợi ý các chủ doanh nghiệp cách chọn đối tác hiệu quả như sau:

• Xác định mục tiêu hợp tác: Đặt ra mục tiêu cụ thể và rõ ràng cho mối quan hệ hợp tác. Xác định những gì doanh nghiệp muốn đạt được từ mối quan hệ này và làm thế nào nó sẽ hỗ trợ mục tiêu chuyển đổi kinh doanh

• Phù hợp chiến lược kinh doanh: Đảm bảo rằng đối tác có chiến lược kinh doanh phù hợp với chiến lược của doanh nghiệp. Sự phù hợp sẽ giúp đảm bảo rằng cả hai bên đều hướng đến cùng một hướng phát triển chung

• Đánh giá tài chính: Hãy kiểm tra khả năng tài chính của đối tác. Một đối tác có tài chính ổn định sẽ hỗ trợ và đảm bảo quá trình hợp tác được ổn định hơn trong quá trình chuyển đổi

• Xác định khả năng mở rộng và phát triển: Đánh giá khả năng của đối tác để mở rộng và phát triển cùng với doanh nghiệp trong tương lai hay không? Có đảm bảo rằng mối quan hệ có thể kéo dài và thích ứng với sự thay đổi của thị trường hay không?

Một ví dụ thực tế về lựa chọn đối tác hợp tác trong chuyển đổi mô hình kinh doanh ở Việt Nam là quan hệ giữa Grab và Moca. Grab là một trong những ứng dụng đặt xe hàng đầu tại Đông Nam Á đã hợp tác chặt chẽ với Moca - một công ty thanh toán số Việt Nam để mở rộng dịch vụ và cung cấp trải nghiệm tốt hơn cho người dùng.

Qua quan hệ đối tác này, Grab đã tích hợp hệ thống thanh toán của Moca trực tiếp vào ứng dụng Grab cho phép người dùng thanh toán các dịch vụ không chỉ là đặt xe mà còn là đặt đồ ăn, chuyển phát nhanh và nhiều dịch vụ khác. Điều này giúp tối ưu hóa quy trình thanh toán mang lại sự thuận tiện và trải nghiệm toàn diện hơn cho khách hàng.

Ngoài ra Grab và Moca cũng cùng nhau phát triển các ứng dụng và tính năng mới như tích điểm, khuyến mãi và các chương trình thúc đẩy sử dụng dịch vụ. Sự hợp tác này nhằm tăng tính cạnh tranh và giữ chân khách hàng.

Quan hệ hợp tác giữa Grab và Moca tại Việt Nam là một minh chứng cho việc lựa chọn đối tác hợp tác có thể đóng góp tích cực vào quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh và tạo ra giá trị gia tăng cho cả hai bên.

2.6. Chuẩn bị đội ngũ nhân sự

Để quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả, nhân sự là yếu tố không thể bỏ qua. Doanh nghiệp cần tập trung vào việc đào tạo nhân sự hiện tại và tuyển dụng những người có kỹ năng mới cần thiết. Trước hết, việc đào tạo nhân sự hiện tại là chìa khóa để chắc chắn rằng họ sẽ thích ứng được với quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh. Công ty có thể tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo hoặc sử dụng các nguồn học trực tuyến để cung cấp kiến thức và kỹ năng mới. 

Bên cạnh đó, tuyển dụng những người có kỹ năng mới là cách tốt để bổ sung cho đội ngũ nhân sự. Doanh nghiệp bắt đầu tìm kiếm những ứng viên có hiểu biết sâu sắc về công nghệ mới, quản lý dự án, hay các kỹ năng mềm như sự sáng tạo và làm việc nhóm.

Quan trọng nhất, doanh nghiệp cần tạo điều kiện để nhân viên hỗ trợ và tham gia vào quá trình chuyển đổi. Sự đồng thuận và cam kết từ đội ngũ chính là chìa khóa để quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh được thành công. Doanh nghiệp có thể tổ chức các phiên họp, lắng nghe ý kiến đóng góp, tạo ra môi trường làm việc tích cực để khuyến khích sự sáng tạo và chia sẻ ý kiến trong công việc hàng ngày.

2.7. Xác định rủi ro và quản trị sự thay đổi

Khi bắt đầu chuyển đổi mô hình kinh doanh bất kì một doanh nghiệp nào cũng phải đối mặt với những rủi ro và thách thức. Do đó các nhà quản trị của doanh nghiệp cần phải xác định trước những rủi ro và có chiến lược quản trị sự thay đổi phù hợp. 

Một số rủi ro doanh nghiệp có thể sẽ gặp phải đó là:

• Thiếu kiến thức và kỹ năng để chuyển đổi: Sự chuyển đổi thường đi kèm với việc học hỏi và áp dụng kiến thức mới. Rủi ro sẽ xảy ra nếu nhân viên không nắm bắt được những thay đổi này khiến quá trình chuyển đổi mô hình chậm trễ và trì trệ

• Rủi ro về công nghệ: Sử dụng công nghệ mới trong quá trình chuyển đổi có thể gặp các vấn đề liên quan đến tính ổn định, an ninh thông tin và tích hợp hệ thống

• Tác động đến quy trình công việc: Thay đổi mô hình kinh doanh thường đi kèm với sự điều chỉnh trong quy trình công việc. Từ đó gây ra sự bất tiện và khó khăn cho nhân viên

• Sự chậm trễ trong triển khai: Quá trình chuyển đổi có thể gặp khó khăn và trì hoãn ảnh hưởng đến kế hoạch và tiến độ dự kiến

• Rủi ro về tài chính: Chi phí chuyển đổi mô hình kinh doanh có thể cao và nếu không quản lý tốt có thể dẫn đến tình trạng tài chính không ổn định

• Khả năng tiếp cận thị trường mới: Mô hình mới có thể đối mặt với khó khăn khi tiếp cận và chiếm lĩnh thị trường mới

Để quản trị được sự thay đổi trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh, nhà quản trị cần thực hiện một số bước quan trọng:

• Đảm bảo sẵn sàng cho việc thay đổi: Lãnh đạo và nhân viên cần phải xác định sự sẵn sàng đối với sự chuyển đổi mô hình kinh doanh

• Xây dựng tầm nhìn và lập kế hoạch cho sự thay đổi: Phát triển một tầm nhìn rõ ràng về mục tiêu và lợi ích của sự chuyển đổi. Đồng thời lập kế hoạch chi tiết với các bước cụ thể và nguồn lực cần thiết để thực hiện sự thay đổi

• Triển khai các thay đổi: Tổ chức các buổi đào tạo và hướng dẫn nhân viên về các thay đổi dự kiến. Thực hiện sự thay đổi theo từng giai đoạn đảm bảo rằng mọi người đều hiểu và có thể thích ứng

• Dự phòng các rủi ro: Xác định rõ các rủi ro có thể phát sinh trong quá trình chuyển đổi. Đồng thời phát triển kế hoạch dự phòng và xử lý khi có sự cố xuất hiện

• Đánh giá tiến độ và phân tích kết quả: Thiết lập các chỉ số và tiêu chí để đánh giá tiến độ của sự thay đổi. Ngoài ra tổ chức các buổi đánh giá định kỳ để đánh giá hiệu suất và điều chỉnh kế hoạch nếu cần

XEM THÊM: QUẢN TRỊ SỰ THAY ĐỔI LÀ GÌ? 4 NGUYÊN TẮC VÀNG GIÚP QUẢN TRỊ SỰ THAY ĐỔI THÀNH CÔNG

2.8. Thực hiện, đánh giá và cải tiến

Để triển khai, đánh giá và cải tiến quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh một cách hiệu quả doanh nghiệp cần thực hiện những bước cụ thể. 

• Bắt đầu thực hiện kế hoạch: Triển khai kế hoạch đã được lập ra đảm bảo rằng mọi người và nguồn lực đều hướng về mục tiêu chung của doanh nghiệp

• Đánh giá tiến độ: Thông qua việc thiết lập các chỉ số và tiêu chí đánh giá. Doanh nghiệp tổ chức các buổi đánh giá định kỳ để kiểm tra mức độ đạt được mục tiêu và nhận diện vấn đề. Ngoài ra có thể sử dụng các phương tiện như cuộc họp, khảo sát hay công cụ thu thập ý kiến để hiểu rõ hơn về những thách thức và cơ hội

• Cải tiến quá trình: Dựa vào những phản hồi và đánh giá để điều chỉnh kế hoạch chuyển đổi. Hãy tập trung vào việc cải thiện những khía cạnh chưa đạt được kết quả như mong đợi

Trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh, có nhiều chỉ số hiệu suất quan trọng mà tổ chức cần theo dõi và đánh giá để đảm bảo sự thành công của quá trình này. 

• Doanh số bán hàng và lợi nhuận: Đo lường hiệu suất tài chính của mô hình mới bằng cách theo dõi doanh số bán hàng và lợi nhuận từ sản phẩm hoặc dịch vụ mới

• Chỉ số hài lòng của khách hàng: Sử dụng khảo sát, đánh giá, hoặc phản hồi khách hàng để đo lường mức độ hài lòng và sự chấp nhận của khách hàng đối với mô hình mới

• Chỉ số chi phí và lợi nhuận: Đánh giá hiệu quả chi phí bằng cách so sánh chi phí triển khai và vận hành mô hình mới so với lợi nhuận thu được

• Chỉ số tiếp cận và thị trường: Xác định mức độ tiếp cận của mô hình mới đến thị trường và khách hàng mục tiêu

• Chỉ số đội ngũ nhân sự: Đo lường sự sẵn sàng và hiệu quả của đội ngũ nhân sự trong việc thích nghi và tham gia vào mô hình mới

• Chỉ số truy cập trực tuyến: Nếu liên quan đến kênh trực tuyến, đo lường lưu lượng truy cập, tương tác trực tuyến và tỷ lệ chuyển đổi

• Định vị thương hiệu: Đánh giá uy tín và nhận thức thương hiệu của mô hình mới trong tâm trí của khách hàng

3. Điểm danh 3 khó khăn chính trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh

Chuyển đổi mô hình kinh doanh là xu thế tất yếu đối với sự phát triển của doanh nghiệp ngày nay và trong tương lai. Tuy nhiên, không phải tất cả các doanh nghiệp đều dễ dàng thích nghi và thay đổi. Theo thống kê thì chỉ có khoảng 50% số lượng doanh nghiệp đã chuyển đổi mô hình kinh doanh thành công.

Các nguyên nhân chính gây cản trở doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh có thể được liệt kê như sau:

• Hạn chế về khả năng sử dụng công nghệ thông tin: Trước hết để chuyển đổi và tiếp cận mô hình kinh doanh online thì việc sử dụng và thành thạo các nền tảng hoạt động là rất quan trọng. Đối với nhiều doanh nghiệp, trình độ sử dụng công nghệ thông tin của cấp quản lý và nhân viên chưa đạt đến mức cao đặc biệt là đối với các doanh nghiệp hoạt động chủ yếu offline. Từ đó tạo ra rào cản lớn cho việc chuyển đổi sang một mô hình mới.

• Quá trình chuẩn hóa trong quản trị: Quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh đặt ra yêu cầu về chuẩn hóa trong quản trị để phù hợp với sự hiện đại hóa qua các phần mềm công nghệ. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần phải cân nhắc lựa chọn các sản phẩm công nghệ phù hợp để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả trong quá trình chuyển đổi mô hình. Một số doanh nghiệp cho rằng các sản phẩm phần mềm không phù hợp với đặc thù với lĩnh vực kinh doanh nên dễ dàng từ bỏ quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh. Nhưng thực tế vấn đề nằm ở chỗ quản trị và quy trình kinh doanh chưa thực sự đáp ứng được với các tiêu chuẩn chung của ngành. Do vậy, doanh nghiệp cần phải thực hiện trước các khía cạnh chuẩn hóa trong quản trị như: Tối ưu hóa quy trình kinh doanh, chuẩn hóa cơ sở hạ tầng công nghệ, xây dựng kế hoạch đổi mới, quản lý rủi ro… 

• Lựa chọn ứng dụng các sản phẩm phần mềm quá phức tạp: Nếu sản phẩm quá phức tạp so với tình trạng và năng lực hiện tại của doanh nghiệp thì có thể làm cho các nhân viên nản chí, giảm tinh thần làm việc. Từ đó làm cản trở quá trình chuyển đổi.

Thấu hiểu những khó khăn trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh của các doanh nghiệp, Trường Doanh Nhân HBR cung cấp khoá học XÂY DỰNG VÀ CẢI TIẾN MÔ HÌNH KINH DOANH cung cấp kiến thức, kỹ năng bài bản giúp doanh nghiệp chuyển đổi kinh doanh hiệu quả.

4. Lưu ý trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh

Chuyển đổi mô hình kinh doanh từ offline sang online là một thách thức đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tập trung vào nhiều khía cạnh khác nhau của doanh nghiệp. Để đạt được sự thành công trong quá trình này, các doanh nghiệp cần chú ý đến những điểm quan trọng sau:

• Xây dựng website chuyên nghiệp: Đảm bảo trang web bán hàng của doanh nghiệp không chỉ thu hút mắt mà còn dễ sử dụng. Khách hàng sẽ dừng chân và gia tăng cơ hội mua nếu khi trải nghiệm tiêu dùng thuận tiện và thật sự chuyên nghiệp

• Quy trình vận hành hiệu quả: Xây dựng quy trình vận hành mới cho các bộ phận như tư vấn, bán hàng và vận chuyển. Doanh nghiệp có thể xây dựng các chiến lược mới như combo sản phẩm, khuyến mãi nhóm sản phẩm và bán chéo sản phẩm

• Đào tạo nhân sự: Đào tạo nhân viên từ các bộ phận khác nhau để nắm bắt công việc mới và đảm bảo rằng họ có thể thích nghi với môi trường online

• Kiểm soát tồn kho: Duy trì tồn kho chính xác và cập nhật thông tin liên tục để tránh tình trạng mua sản phẩm đã hết hàng. Doanh nghiệp nên ứng dụng các phần mềm hỗ trợ quản lý hàng tồn kho hiệu quả như Odoo, Zoho Inventory, Hệ thống quản lý kho WMS như Manhattan Associates hay HighJump

• Kết hợp tất cả các kênh bán hàng: Tận dụng tất cả các kênh trực tuyến như Facebook, TikTok, Website và các sàn thương mại điện tử. Kết hợp với cửa hàng offline để giữ chân khách hàng và chuyển họ sang mô hình online

• Xây dựng phần mềm báo cáo: Phát triển một phần mềm báo cáo trực quan và thời gian thực để theo dõi và đánh giá hiệu suất kinh doanh từ mọi kênh. Các phần mềm báo cáo như: Microsoft Power BI, Tableau, Google Data Studio… đang được rất nhiều đội nhóm doanh nghiệp lựa chọn. Với quy mô kinh doanh ngày càng lớn, phần mềm báo cáo thời gian thực giúp theo dõi và đánh giá hiệu suất hàng ngày của công ty

• Tích hợp dữ liệu kinh doanh: Đảm bảo tất cả dữ liệu kinh doanh được tích hợp vào một nền tảng để thuận tiện quản lý và theo dõi

5. Kết luận

Chuyển đổi mô hình kinh doanh từ offline sang online đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tiếp cận một loạt các bước cụ thể. Qua 8 bước căn bản này, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa khả năng chuyển đổi mà không gặp phải những thách thức lớn. 

Hãy luôn nhớ rằng việc đánh giá tình hình hiện tại giúp xác định những điểm mạnh và yếu của doanh nghiệp. Đồng thời luôn nghiên cứu và phân tích thị trường và xác định xu hướng ngành, thay đổi trong nhu cầu của khách hàng để xây dựng chiến lược tiếp thị và quảng cáo hiệu quả. Quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh cần phải có sự chọn lựa các kênh truyền thông và nền tảng kinh doanh online thông minh. Đặc biệt hãy tận dụng và sử dụng công nghệ mới để giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu suất và tạo ra trải nghiệm tốt nhất cho khách hàng.

Với 8 bước căn bản giúp chuyển đổi mô hình kinh doanh thành công, Trường Doanh Nhân HBR tin rằng các doanh nghiệp có thể tự tin trong hành trình chuyển đổi và tạo ra sự đổi mới tích cực trong mô hình kinh doanh.