6 BƯỚC ỨNG DỤNG MA TRẬN QSPM TRONG QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC

Để lựa chọn chiến lược tối ưu và bứt phá doanh thu, việc áp dụng các công cụ phân tích chiến lược mạnh mẽ như Ma trận QSPM là vô cùng quan trọng. Trong bài viết này, Trường Doanh Nhân HBR sẽ hướng dẫn bạn 6 bước để sử dụng Ma trận QSPM hiệu quả, từ việc đánh giá các yếu tố bên trong và bên ngoài đến việc lựa chọn chiến lược phù hợp nhất cho doanh nghiệp của bạn. 

1. Ma trận QSPM là gì?

Ma trận QSPM (Quantitative Strategic Planning Matrix) là một công cụ mạnh mẽ trong việc phân tích chiến lược giúp tổ chức đánh giá các chiến lược tiềm năng dựa trên các yếu tố bên ngoài và bên trong, từ đó xác định chiến lược nào cần được ưu tiên thực hiện. 

Mô hình này thường được sử dụng trong quá trình lập kế hoạch chiến lược của tổ chức.

Cấu trúc của ma trận QSPM:

• Các yếu tố quan trọng: Ma trận QSPM bắt đầu bằng việc liệt kê các yếu tố nội bộ (điểm mạnh và điểm yếu) cùng các yếu tố bên ngoài (cơ hội và thách thức), được xác định từ các phân tích như SWOT.
• Các chiến lược tiềm năng: Tiếp theo, danh sách các chiến lược tiềm năng sẽ được đưa vào ma trận để đánh giá.
• Mức độ ưu tiên: Mỗi chiến lược sẽ được đánh giá dựa trên mức độ phù hợp của nó với các yếu tố quan trọng đã xác định. Qua đó, tổ chức sẽ có thể xác định được chiến lược nào nên được ưu tiên thực hiện.

Ma trận QSPM giúp các nhà lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp lựa chọn chiến lược đúng đắn và tối ưu hóa việc triển khai các kế hoạch hành động, nâng cao hiệu quả và sự bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh.

Bạn đang tìm kiếm một chiến lược kinh doanh hiệu quả? Hãy cùng xem video của Mr. Tony Dzung, nơi ông chia sẻ những bí quyết xây dựng chiến lược và lập kế hoạch kinh doanh cực kỳ thực tiễn, giúp doanh nghiệp của bạn phát triển mạnh mẽ và bền vững!

Xây Dựng Chiến Lược Và Lập Kế Hoạch Kinh Doanh | Khóa học CEO - Mr. Tony Dzung

2. Các thành phần của ma trận QSPM

Ma trận QSPM (Quantitative Strategic Planning Matrix) là một công cụ quan trọng trong việc đánh giá và lựa chọn chiến lược cho tổ chức. Cấu trúc của ma trận này bao gồm các yếu tố bên trong và bên ngoài của doanh nghiệp, cũng như các chiến lược có thể lựa chọn. 

Dưới đây là các thành phần chính của ma trận QSPM:

1 - Các yếu tố bên trong:

• Quản trị: Các yếu tố liên quan đến việc quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp.
• Marketing: Các hoạt động tiếp thị và chiến lược tiếp cận thị trường.
• Tài chính/kế toán: Các yếu tố liên quan đến tài chính, ngân sách và quản lý tài chính doanh nghiệp.
• Sản xuất/thực hiện: Quá trình sản xuất và triển khai các sản phẩm, dịch vụ.
• Nghiên cứu và phát triển: Các hoạt động nghiên cứu và sáng tạo nhằm phát triển sản phẩm mới.
• Các hệ thống thông tin: Hạ tầng công nghệ thông tin và phần mềm hỗ trợ quản lý và vận hành.

2 - Các yếu tố bên ngoài:

• Kinh tế: Các yếu tố về môi trường kinh tế, tác động của nền kinh tế vĩ mô đến hoạt động kinh doanh.
• Chính trị, luật pháp, chính phủ: Các yếu tố liên quan đến môi trường pháp lý và chính sách của chính phủ.
• Xã hội, văn hóa: Các yếu tố xã hội và văn hóa có ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng và thị trường.
• Kỹ thuật/công nghệ: Các yếu tố về sự phát triển của công nghệ và ảnh hưởng của nó đến doanh nghiệp.
• Cạnh tranh: Các yếu tố cạnh tranh trong ngành và mức độ cạnh tranh từ các đối thủ.

3 - Các chiến lược có thể lựa chọn:

• Những chiến lược tiềm năng sẽ được đưa vào ma trận QSPM, thường dựa trên kết quả từ các phân tích chiến lược như SWOT, GE, BCG.
• Tuy nhiên, không phải tất cả các chiến lược sẽ được đánh giá trong ma trận QSPM, mà chỉ những chiến lược có liên quan và nằm trong cùng nhóm sẽ được so sánh với nhau. Ví dụ: chiến lược phát triển sản phẩm có thể được đánh giá cùng với chiến lược phát triển thị trường hoặc thâm nhập thị trường.

Những thành phần này cùng nhau tạo ra một ma trận QSPM để giúp tổ chức lựa chọn chiến lược ưu tiên, tối ưu hóa các cơ hội và giảm thiểu rủi ro từ các yếu tố bên ngoài và bên trong.

3. Ưu điểm và nhược điểm của ma trận QSPM

Việc sử dụng Ma trận QSPM mang lại nhiều lợi ích trong quá trình ra quyết định chiến lược, nhưng cũng tồn tại một số hạn chế cần lưu ý. 

Hãy cùng tìm hiểu về những ưu điểm và nhược điểm của công cụ này để đánh giá chính xác hơn khi áp dụng vào thực tế.

3.1. Ưu điểm

Ma trận QSPM (Quantitative Strategic Planning Matrix) là một công cụ chiến lược mạnh mẽ được sử dụng để giúp các tổ chức đánh giá và lựa chọn các chiến lược ưu tiên dựa trên các yếu tố quan trọng. Dưới đây là những ưu điểm nổi bật của Ma trận QSPM:

• Định lượng và có hệ thống: Ma trận QSPM giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định chiến lược dựa trên các số liệu cụ thể và có thể so sánh, giảm thiểu sự cảm tính và chủ quan trong quá trình lựa chọn chiến lược.
• Toàn diện: QSPM xem xét cả các yếu tố bên trong và bên ngoài của tổ chức, đảm bảo rằng tất cả các khía cạnh quan trọng đều được đánh giá một cách đầy đủ và cân nhắc kỹ lưỡng.
• Minh bạch và rõ ràng: Quá trình đánh giá và lựa chọn chiến lược trong QSPM rất minh bạch và dễ hiểu, giúp các bên liên quan có thể nhận diện rõ lý do và cơ sở cho các quyết định chiến lược.
• Phân tích chiến lược có cấu trúc: Ma trận QSPM cung cấp một phương pháp phân tích có cấu trúc để so sánh các chiến lược khác nhau, giúp dễ dàng nhận diện các chiến lược ưu tiên mà tổ chức nên triển khai.
• Tính khả dụng cao: QSPM có thể được áp dụng cho nhiều loại hình tổ chức và ngành công nghiệp khác nhau, từ các doanh nghiệp nhỏ đến các tập đoàn lớn, giúp các tổ chức ở mọi quy mô đều có thể tận dụng được lợi ích của công cụ này.

Trong thời đại số hiện nay, việc áp dụng công nghệ vào chiến lược kinh doanh không chỉ là một xu hướng mà là yêu cầu bắt buộc để tồn tại và phát triển. Nếu bạn là một nhà lãnh đạo hoặc người quản lý doanh nghiệp, việc hiểu và áp dụng các công cụ chiến lược như Ma trận QSPM sẽ giúp bạn đưa ra quyết định chính xác và hiệu quả. 

Tuy nhiên, để thực sự vươn lên và cạnh tranh trong một thị trường đầy biến động, việc chuyển đổi mô hình kinh doanh và tích hợp công nghệ AI là yếu tố then chốt.

Khóa học "Chuyển Đổi Mô Hình Kinh Doanh Cùng AI" của Trường Doanh Nhân HBR không chỉ giúp bạn nắm vững các chiến lược kinh doanh vượt trội mà còn trang bị kiến thức về cách ứng dụng AI vào các quy trình quản lý, tối ưu hóa hiệu suất và gia tăng lợi nhuận. 

Cùng Trường Doanh Nhân HBR, bạn sẽ không chỉ nhìn thấy cơ hội mà còn biết cách tận dụng chúng để đưa doanh nghiệp của mình bước vào kỷ nguyên mới.

3.2. Nhược điểm

Mặc dù Ma trận QSPM là một công cụ chiến lược hữu ích, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế cần được lưu ý trong quá trình sử dụng:

• Phụ thuộc vào trọng số và điểm số: Kết quả của QSPM rất phụ thuộc vào trọng số và điểm số mà các nhà quản lý gán cho các yếu tố và chiến lược. Tuy nhiên, việc xác định trọng số và điểm số có thể mang tính chủ quan, điều này có thể ảnh hưởng đến tính chính xác và khách quan của kết quả cuối cùng.
• Không phản ánh được các yếu tố động: QSPM có thể không phản ánh đầy đủ những thay đổi nhanh chóng trong môi trường kinh doanh, chẳng hạn như sự biến đổi thị trường, sự xuất hiện của công nghệ mới, hay các thay đổi về quy định pháp lý. Điều này làm cho ma trận khó có thể theo kịp sự thay đổi liên tục của môi trường kinh doanh.
• Đòi hỏi kiến thức và kỹ năng chuyên môn: Việc xây dựng và sử dụng Ma trận QSPM đòi hỏi các nhà quản lý phải có kiến thức và kỹ năng chuyên môn cao trong phân tích chiến lược và quản lý. Điều này có thể là một thách thức đối với những người thiếu kinh nghiệm hoặc chưa quen với công cụ này.
• Khó khăn trong việc đánh giá chính xác các yếu tố định tính: Việc đánh giá và cho điểm các yếu tố định tính (như mức độ hài lòng của khách hàng, uy tín thương hiệu) có thể gặp khó khăn và không hoàn toàn chính xác. Các yếu tố này thường khó định lượng và có thể dẫn đến sự sai lệch trong quá trình đánh giá.
• Có thể bỏ qua các yếu tố quan trọng: Nếu không thực hiện đúng cách, Ma trận QSPM có thể bỏ qua các yếu tố quan trọng hoặc đánh giá không đầy đủ các khía cạnh then chốt. Điều này có thể dẫn đến các quyết định chiến lược sai lầm, ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của tổ chức.

Dù có những hạn chế này, Ma trận QSPM vẫn là một công cụ mạnh mẽ và có thể hỗ trợ các tổ chức đưa ra quyết định chiến lược hiệu quả nếu được sử dụng đúng cách và kết hợp với các phương pháp phân tích khác.

4. Cách ứng dụng ma trận QSPM

Sau khi hiểu rõ khái niệm về ma trận QSPM, nhà quản trị cần triển khai một ma trận phù hợp với tình trạng hiện tại của doanh nghiệp. 

Để xây dựng ma trận QSPM hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc cho việc ra quyết định chiến lược tối ưu, nhà quản trị thường tuân thủ quy trình 6 bước như sau:

4.1. Bước 1: Liệt kê yếu tố ảnh hưởng đến thành công

Liệt kê các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của doanh nghiệp vào cột (1) của ma trận, bao gồm các yếu tố nội bộ (điểm mạnh và điểm yếu) và các yếu tố bên ngoài (cơ hội và nguy cơ). Nhà quản trị có thể sử dụng dữ liệu từ các mô hình EFE (External Factor Evaluation) hoặc IFE (Internal Factor Evaluation) để thực hiện bước này.

4.2. Bước 2: Phân tích SWOT và xác định chiến lược thay thế

Phân tích ma trận SWOT và xác định các chiến lược thay thế khả thi. Sau đó, đưa các chiến lược này vào hàng trên cùng của ma trận QSPM. Nhà quản trị có thể nhóm các chiến lược này lại với nhau để thuận tiện cho việc phân tích sau này.

4.3. Bước 3: Xác định điểm số hấp dẫn

Xác định điểm số hấp dẫn của từng chiến lược từ 1 đến 4 theo nguyên tắc: Không hấp dẫn = 1, Ít hấp dẫn = 2, Hấp dẫn = 3 và Rất hấp dẫn = 4. Các giá trị này phản ánh mức độ hấp dẫn của mỗi chiến lược khi so sánh với các chiến lược khác cùng mục tiêu trong ma trận QSPM.

4.4. Bước 4: Tính tổng điểm hấp dẫn cho từng chiến lược

Tính tổng điểm hấp dẫn của từng chiến lược đối với mỗi yếu tố thành công quan trọng được liệt kê ở cột (1) bằng cách nhân trọng số (tỷ lệ quan trọng) của yếu tố với điểm hấp dẫn tương ứng trong mỗi hàng.

4.5. Bước 5: Cộng dồn điểm hấp dẫn

Cộng dồn các điểm hấp dẫn của mỗi chiến lược để tính tổng điểm. Kết quả này phản ánh mức độ hấp dẫn tổng thể của mỗi chiến lược, sau khi xem xét các yếu tố nội bộ và bên ngoài có thể ảnh hưởng đến các quyết định chiến lược. Chiến lược có tổng điểm cao sẽ là chiến lược thích hợp và đáng được lựa chọn.

4.6. Bước 6: Đánh giá chiến lược trong cùng nhóm

Mặc dù một ma trận QSPM có thể chứa nhiều nhóm chiến lược thay thế, nhà quản trị chỉ nên đánh giá các chiến lược trong cùng một nhóm để đảm bảo kết quả phân tích được khách quan và chính xác nhất.

Bằng cách thực hiện quy trình này một cách khoa học và có hệ thống, ma trận QSPM sẽ giúp nhà quản trị đưa ra quyết định chiến lược dựa trên các yếu tố có cơ sở vững chắc và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Ví dụ, trong ma trận phân tích QSPM về chiến lược đa dạng hóa của một doanh nghiệp, có thể bao gồm nhiều nhóm chiến lược khác nhau. Cụ thể, nhóm chiến lược đầu tiên có thể bao gồm chiến lược đa dạng hóa kết khối và đa dạng hóa đồng tâm, trong khi nhóm chiến lược thứ hai có thể bao gồm chiến lược đa dạng hóa liên kết theo chiều dọc và đa dạng hóa liên kết theo chiều ngang.

Do đó, nhà quản trị chỉ nên so sánh các chiến lược thuộc cùng một nhóm. Nếu so sánh chiến lược của nhóm này với chiến lược của nhóm khác trong ma trận QSPM (ví dụ: so sánh đa dạng hóa đồng tâm với đa dạng hóa liên kết theo chiều dọc), sẽ không mang lại kết quả phân tích chính xác.

5. Case study xây dựng ma trận QSPM của các thương hiệu

1 - Coca Cola

Sau khi phân tích các chiến lược khả thi trong giai đoạn 1 và 2, Coca-Cola đã lựa chọn hai chiến lược phù hợp nhất để xem xét, bao gồm:

1. Tạo ra thêm nhiều loại đồ uống có nguồn gốc từ Stevia.
2. Hợp tác với các tổ chức môi trường để gia tăng an ninh nguồn nước vào năm 2030.

Từ đó ta có bảng ma trận QSPM của Coca Cola như sau:

Dựa trên bảng ma trận QSPM, điểm hấp dẫn tổng thể (TAS) của chiến lược tạo thêm các loại nước ngọt chiết xuất từ Stevia là 4,7, cao hơn so với điểm TAS 3,83 của chiến lược hợp tác với các tổ chức môi trường để gia tăng an ninh nguồn nước đến năm 2030. 

Do đó, với điểm hấp dẫn vượt trội, chiến lược tạo thêm đồ uống từ Stevia sẽ là lựa chọn tối ưu cho Coca-Cola trong việc đạt được mục tiêu dài hạn.

Lý Do Coca-Cola Nên Sản Xuất Thêm Nước Ngọt Có Stevia

• Xu hướng sức khỏe đang thay đổi: Người tiêu dùng ngày càng tìm kiếm các lựa chọn có ít tác động tiêu cực đến sức khỏe. Mặc dù stevia có thể không hoàn toàn thay thế đường thông thường một cách hoàn hảo, nhưng đây là một bước tiến mới trong việc cải thiện thành phần hóa học của đồ uống, đồng thời không làm thay đổi hương vị quá nhiều.
• Stevia đáp ứng nhu cầu của một bộ phận người tiêu dùng: Dù stevia không tạo ra sự khác biệt lớn về mặt sức khỏe, nhưng vẫn có một nhóm người tiêu dùng yêu thích các sản phẩm ít chất độc hại hơn, và Stevia là một giải pháp thay thế hợp lý cho những khách hàng này.

2 -  TH True Milk

Sau khi phân tích các yếu tố quan trọng trong chiến lược kinh doanh của TH True Milk, công ty đã đưa ra hai chiến lược rõ ràng để phát triển trong tương lai. 

• Chiến lược đầu tiên là thâm nhập thị trường, tận dụng các yếu tố như chất lượng sản phẩm và khả năng nhận diện thương hiệu. 
• Chiến lược thứ hai là phát triển sản phẩm, nhắm đến việc nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường bằng cách cải tiến và mở rộng các sản phẩm hiện có.

Từ đó ta có bảng ma trận QSPM của TH True Milk như sau:

Từ bảng phân tích, có thể thấy rằng cả hai chiến lược của TH True Milk đều có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các yếu tố nội bộ như hệ thống sản xuất đạt chuẩn quốc tế và mạng lưới phân phối rộng khắp. 

Tuy nhiên, chiến lược thâm nhập thị trường với tổng điểm AS cao hơn cho thấy việc mở rộng và củng cố thị trường hiện tại sẽ mang lại lợi ích rõ ràng hơn cho công ty trong giai đoạn sắp tới. 

Do đó, TH True Milk có thể tiếp tục tập trung vào việc củng cố vị thế thương hiệu và phát triển thị trường để duy trì sự cạnh tranh và gia tăng thị phần trong ngành sữa tại Việt Nam.

3 - Cafe Trung Nguyên

Chiến lược phát triển sản phẩm có tổng điểm cao hơn, điều đó cho thấy chiến lược này phù hợp hơn trong bối cảnh hiện tại của Trung Nguyên. Việc tập trung vào mở rộng danh mục sản phẩm, cải tiến chất lượng và tạo sự khác biệt sẽ giúp Trung Nguyên giữ vững và nâng cao vị thế trên thị trường cà phê ngày càng cạnh tranh.

6. Lưu ý khi sử dụng ma trận QSPM

Khi áp dụng Ma trận QSPM (Quantitative Strategic Planning Matrix) để đánh giá và lựa chọn chiến lược, có một số điểm quan trọng mà các nhà quản trị cần lưu ý để đảm bảo hiệu quả và tính chính xác của quá trình ra quyết định:

• Đảm bảo tính khách quan trong việc gán trọng số và điểm số: Trọng số và điểm số là yếu tố quan trọng quyết định kết quả cuối cùng. Tuy nhiên, việc xác định các giá trị này có thể mang tính chủ quan. Các nhà quản trị cần sử dụng các phương pháp rõ ràng và có sự tham gia của nhiều bên liên quan để đảm bảo tính khách quan và công bằng.
• Cập nhật thường xuyên yếu tố bên ngoài và bên trong: Ma trận QSPM cần được điều chỉnh theo thời gian để phản ánh đúng những thay đổi trong môi trường kinh doanh, thị trường và các yếu tố bên ngoài. Việc không cập nhật kịp thời các yếu tố này có thể dẫn đến quyết định chiến lược không còn phù hợp.
• Giới hạn số lượng chiến lược được so sánh: Chỉ nên đưa vào ma trận QSPM những chiến lược thực sự khả thi và có sự liên quan chặt chẽ. Việc so sánh quá nhiều chiến lược trong ma trận có thể khiến quá trình phân tích trở nên phức tạp và mất đi tính chính xác.
• Chú trọng vào các yếu tố định tính: Trong quá trình đánh giá, những yếu tố định tính như uy tín thương hiệu, văn hóa công ty hay sự đổi mới sáng tạo không phải lúc nào cũng dễ dàng đánh giá bằng số liệu. Các nhà quản trị cần chú ý cân nhắc và bổ sung các yếu tố này trong quá trình quyết định.
• Sử dụng Ma trận QSPM như một công cụ bổ trợ: Mặc dù Ma trận QSPM rất hữu ích trong việc đánh giá chiến lược, nhưng không nên chỉ dựa vào nó để đưa ra quyết định cuối cùng. Nó cần được kết hợp với các phân tích chiến lược khác để có cái nhìn toàn diện và đưa ra lựa chọn chiến lược tối ưu nhất.

Bằng cách chú ý đến các yếu tố trên, Ma trận QSPM có thể giúp các nhà quản trị đưa ra các quyết định chiến lược chính xác và hiệu quả hơn.

Ma trận QSPM là một công cụ chiến lược mạnh mẽ, giúp các nhà quản trị đưa ra quyết định chiến lược chính xác và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Với 6 bước đơn giản nhưng hiệu quả, từ việc phân tích các yếu tố bên trong và bên ngoài đến việc lựa chọn chiến lược phù hợp, QSPM giúp các tổ chức xác định chiến lược ưu tiên dựa trên các yếu tố quan trọng. 

Tuy nhiên, để đạt được kết quả tối ưu, các nhà quản lý cần lưu ý đến tính khách quan trong việc gán trọng số và cập nhật thường xuyên các yếu tố thay đổi trong môi trường kinh doanh. Khi áp dụng đúng cách, Ma trận QSPM không chỉ giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định chiến lược thông minh mà còn hỗ trợ bứt phá doanh thu và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.