RA QUYẾT ĐỊNH DỰA TRÊN DỮ LIỆU ĐỂ XÂY CHIẾN LƯỢC KINH DOANH HIỆU QUẢ

Tối ưu chiến lược kinh doanh là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp vượt qua cạnh tranh và tăng trưởng bền vững. Việc ra quyết định dựa trên dữ liệu thông minh giúp nhà lãnh đạo khai thác chính xác thông tin quan trọng, từ đó xây dựng kế hoạch hiệu quả. Cùng Trường Doanh Nhân HBR khám phá ngay cách ứng dụng dữ liệu để đưa ra quyết định sáng suốt, tạo bước đột phá cho doanh nghiệp của bạn!

1. Tìm hiểu về ra quyết định dựa trên dữ liệu

Theo Mr. Tony Dzung, Chủ tịch Hội đồng Quản trị HBR Holdings chia sẻ: “Ra quyết định dựa trên dữ liệu không chỉ là xu hướng tất yếu trong kỷ nguyên số mà còn là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp gia tăng hiệu quả quản trị và cạnh tranh.”

Việc hiểu rõ khái niệm cũng như các phương pháp phân tích dữ liệu phổ biến sẽ giúp nhà lãnh đạo khai thác tối đa giá trị thông tin, từ đó đưa ra quyết định chính xác và phù hợp với mục tiêu phát triển.

1.1. Ra quyết định dựa trên dữ liệu là gì?

Ra quyết định dựa trên dữ liệu (Data-Driven Decision Making) là quy trình phân tích và sử dụng thông tin thực tế, thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, nhằm hỗ trợ việc đưa ra các quyết định kinh doanh một cách chính xác và khách quan.

Thay vì dựa trên cảm tính, kinh nghiệm cá nhân hay dự đoán chủ quan, quá trình này dựa trên bằng chứng rõ ràng và các phương pháp phân tích khoa học để đảm bảo tính hiệu quả và độ tin cậy cao.

Trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên chiến lược quý giá. Việc khai thác và vận dụng dữ liệu giúp nhà lãnh đạo có cái nhìn tổng thể, sâu sắc về thực trạng hoạt động doanh nghiệp, từ đó đưa ra những quyết định phù hợp, nâng cao hiệu quả và lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

XEM THÊM: CÁC MÔ HÌNH RA QUYẾT ĐỊNH: GIẢI PHÁP TỐI ƯU CHO NHÀ QUẢN TRỊ

1.2. Các loại phân tích dữ liệu được sử dụng để ra quyết định dựa trên dữ liệu 

Việc nắm bắt và vận dụng các phương pháp phân tích dữ liệu phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp khai thác hiệu quả thông tin và nâng cao năng lực ra quyết định. Dưới đây là các phương pháp phân tích dữ liệu phổ biến, mỗi loại đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu một cách bài bản và khoa học.

• Phân tích mô tả tập trung vào việc tổng hợp và tóm tắt dữ liệu lịch sử nhằm cung cấp cái nhìn rõ nét về hiệu suất trong quá khứ. Loại phân tích này thường được ứng dụng để xây dựng các báo cáo bán hàng hàng tháng, đánh giá mức độ hài lòng khách hàng và phân tích lưu lượng truy cập trên website.
• Phân tích chẩn đoán nhằm mục đích tìm ra nguyên nhân gốc rễ của các sự kiện cụ thể. Qua việc khai thác dữ liệu và xác định các mối tương quan, doanh nghiệp có thể hiểu rõ tại sao doanh số giảm hoặc tại sao số lượng khiếu nại khách hàng lại tăng đột biến.
• Phân tích dự đoán giúp dự báo các xu hướng và kết quả trong tương lai dựa trên dữ liệu lịch sử. Sử dụng các mô hình thống kê, kỹ thuật học máy và dự báo, doanh nghiệp có thể nâng cao khả năng dự đoán doanh số, hành vi khách hàng và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.
• Phân tích theo quy định phát triển từ phân tích dự đoán bằng cách đưa ra các đề xuất hành động cụ thể dựa trên dữ liệu. Loại phân tích này kết hợp thuật toán tối ưu hóa để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng, chiến dịch marketing và phân bổ nguồn lực hợp lý.
• Phân tích thăm dò được áp dụng để khám phá các mô hình, mối quan hệ hay sự bất thường trong dữ liệu mà không dựa trên giả thuyết trước. Các kỹ thuật trực quan hóa dữ liệu, phân cụm và giảm chiều giúp nhận diện phân khúc thị trường mới, thông tin nhân khẩu học khách hàng và phát hiện các mối tương quan tiềm ẩn.
• Phân tích suy luận dựa trên mẫu dữ liệu để suy diễn và áp dụng kết quả cho toàn bộ quần thể. Sử dụng các thử nghiệm thống kê như hồi quy, kiểm định giả thuyết và khoảng tin cậy, loại phân tích này hỗ trợ hiệu quả trong nghiên cứu thị trường, thử nghiệm sản phẩm và khảo sát người tiêu dùng.
• Phân tích định tính tập trung vào dữ liệu phi số nhằm hiểu sâu về các khái niệm, quan điểm và trải nghiệm. Các phương pháp như phân tích nội dung, chủ đề và khai thác văn bản giúp doanh nghiệp phân tích phản hồi khách hàng, cảm xúc trên mạng xã hội và thực hiện các cuộc phỏng vấn nghiên cứu thị trường.
• Phân tích định lượng xử lý dữ liệu số để đo lường biến số và phát hiện mẫu thông qua các kỹ thuật thống kê, mô hình toán học và tính toán. Đây là nền tảng quan trọng cho mô hình tài chính, phân tích hiệu suất hoạt động và đánh giá số liệu kinh doanh.
• Phân tích thời gian thực xử lý dữ liệu ngay khi nó được tạo ra, mang đến thông tin tức thì cho doanh nghiệp. Với các công cụ như phân tích phát trực tuyến, bảng điều khiển thời gian thực và xử lý sự kiện, doanh nghiệp có thể nhanh chóng phát hiện gian lận, quản lý tồn kho hiệu quả và hỗ trợ khách hàng kịp thời.

Khi doanh nghiệp hiểu rõ và vận dụng chính xác các loại phân tích dữ liệu không chỉ giúp ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn mà còn tối ưu hóa nguồn lực và chiến lược phát triển. 

Đây chính là nền tảng vững chắc để doanh nghiệp thích ứng linh hoạt với biến động thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới sự phát triển bền vững lâu dài.

2. Lợi ích khi ra quyết định dựa trên dữ liệu

Theo kết quả khảo sát của Deloitte, 49% người tham gia khẳng định dữ liệu giúp họ ra quyết định hiệu quả hơn, trong khi 16% cho rằng dữ liệu đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ các chiến lược quan trọng. 

Ngoài ra, 10% nhận thấy dữ liệu góp phần cải thiện mối quan hệ với khách hàng và đối tác kinh doanh. Nhờ sự hỗ trợ của dữ liệu, nhà lãnh đạo có thể đưa ra các quyết định chiến lược như:

• Thúc đẩy lợi nhuận và doanh số bán hàng
• Dự đoán các xu hướng tương lai về marketing và nhu cầu khách hàng
• Tối ưu hóa quy trình vận hành của doanh nghiệp
• Nâng cao hiệu suất làm việc của nhân viên và đội nhóm

“Trong bối cảnh kinh doanh với tốc độ thay đổi nhanh chóng hiện nay, việc ra quyết định nhanh và chính xác trở nên vô cùng thiết yếu. Đối với các CEO, việc tận dụng dữ liệu để đưa ra quyết định không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn thúc đẩy sự đổi mới và phát triển bền vững của doanh nghiệp”, Mr. Tony Dzung nhấn mạnh.

Dưới đây là một số lợi ích nổi bật khi áp dụng phương pháp ra quyết định dựa trên dữ liệu:

Lợi ích khi ra quyết định dựa trên dữ liệu

2.1. Nâng cao tính khách quan và độ chính xác trong ra quyết định

Trong vai trò lãnh đạo, các CEO thường phải đưa ra những quyết định quan trọng ảnh hưởng sâu rộng đến toàn bộ doanh nghiệp. Thay vì dựa vào trực giác hay kinh nghiệm cá nhân, việc ra quyết định dựa trên dữ liệu—với các con số cụ thể và thông tin khách quan—giúp giảm thiểu thành kiến và giả định chủ quan. 

Chẳng hạn, Amazon đã nhận thấy chi phí vận chuyển là một trong những rào cản lớn khiến khách hàng hạn chế mua hàng thường xuyên. Đáp lại thực tế này, năm 2005, Amazon ra mắt dịch vụ Amazon Prime với chính sách giao hàng miễn phí trong hai ngày, áp dụng mức phí định kỳ hàng năm.

Quyết định này được CEO Jeff Bezos cùng đội ngũ dựa trên phân tích dữ liệu kỹ lưỡng. Mặc dù chính sách giao hàng miễn phí có thể làm giảm lợi nhuận ngắn hạn, các mô hình dự báo tài chính và phân tích hành vi khách hàng cho thấy sự gia tăng số lượng đơn hàng và mức độ trung thành khách hàng sẽ bù đắp chi phí đó về lâu dài.

Kết quả, Amazon Prime trở thành dịch vụ thành công vang dội với hàng triệu thành viên trên toàn cầu. Khách hàng sử dụng Prime không chỉ chi tiêu nhiều hơn mà còn có mức độ trung thành cao hơn, góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng doanh thu và củng cố vị thế dẫn đầu của Amazon trên thị trường bán lẻ trực tuyến toàn cầu.

2.2. Quản lý rủi ro một cách hiệu quả

Quản lý rủi ro là một trong những trách nhiệm trọng yếu của CEO trong việc bảo vệ và phát triển doanh nghiệp. Rủi ro có thể phát sinh từ nhiều lĩnh vực như tài chính, pháp lý, hay hoạt động kinh doanh. 

Dữ liệu đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin về các yếu tố tiềm ẩn rủi ro, giúp nhà lãnh đạo nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo trước khi chúng trở thành vấn đề nghiêm trọng. Nhờ đó, ban lãnh đạo có thể chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa hoặc giảm thiểu rủi ro, đảm bảo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

Chẳng hạn, trong ngành tài chính, các công ty thường sử dụng dữ liệu để giám sát giao dịch và phát hiện các hoạt động bất thường. Hệ thống cảnh báo sớm này giúp CEO phát hiện nhanh chóng các dấu hiệu gian lận tài chính và kịp thời áp dụng biện pháp ngăn chặn, hạn chế tối đa tổn thất cho doanh nghiệp.

2.3. Xây dựng chiến lược dài hạn hiệu quả

Việc ra quyết định dựa trên dữ liệu mang lại cho CEO những thông tin chính xác và kịp thời về thị trường, khách hàng và hoạt động kinh doanh, từ đó giúp xây dựng chiến lược dài hạn một cách hiệu quả hơn. 

Thông qua phân tích dữ liệu, nhà lãnh đạo có thể nắm bắt rõ xu hướng tiêu dùng, phát hiện các cơ hội tiềm năng mới và dự báo trước những thách thức có thể gặp phải trong tương lai.

Bên cạnh đó, với nguồn dữ liệu hiện có, CEO có thể tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực, phân bổ ngân sách và nhân sự một cách hợp lý, góp phần định hướng và triển khai các chiến lược phù hợp, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

3. Làm thế nào để nhà quản lý ra quyết định dựa trên dữ liệu hiệu quả?

Theo Mr. Tony Dzung chia sẻ: “Để đảm bảo việc ra quyết định dựa trên dữ liệu đạt hiệu quả cao, CEO cần thực hiện theo một quy trình khoa học và có hệ thống.”

Dưới đây là 6 bước cụ thể cùng với các ví dụ minh họa, giúp nhà quản lý khai thác tối đa giá trị từ dữ liệu trong quá trình ra quyết định:

3.1. Bước 1: Xác định vấn đề hoặc mục tiêu rõ ràng

Đầu tiên, CEO cần xác định chính xác vấn đề cần giải quyết hoặc mục tiêu cụ thể muốn hướng tới. Việc này sẽ giúp định hướng quá trình thu thập và phân tích dữ liệu một cách hiệu quả.

Ví dụ: CEO của một công ty dịch vụ muốn nâng cao tỷ lệ giữ chân khách hàng trong năm 2025. Mục tiêu là tăng 15% tỷ lệ khách hàng trung thành so với năm trước. 

3.2. Bước 2: Thu thập dữ liệu

Tiếp theo, CEO và đội ngũ cần thu thập dữ liệu liên quan từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm hệ thống quản lý doanh nghiệp (ERP), dữ liệu khách hàng (CRM), báo cáo tài chính, cũng như các thông tin bên ngoài như xu hướng thị trường và hoạt động của đối thủ cạnh tranh.

Ví dụ: Sau khi xác định mục tiêu ở bước đầu, công ty tiến hành thu thập dữ liệu từ các kênh bán hàng trực tuyến, cửa hàng vật lý, khảo sát khách hàng và các báo cáo nghiên cứu thị trường từ các đơn vị chuyên môn nhằm đảm bảo dữ liệu đầy đủ và đa chiều.

3.3. Bước 3: Chuẩn hóa dữ liệu

Dữ liệu thu thập thường không đồng nhất và có thể chứa các lỗi hoặc trùng lặp. Vì vậy, CEO cần đảm bảo dữ liệu được làm sạch bằng cách loại bỏ các dữ liệu sai sót, trùng lặp và tiến hành tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau thành một hệ thống thống nhất, dễ dàng quản lý và phân tích.

Ví dụ: Công ty A sử dụng phần mềm chuyên dụng để làm sạch dữ liệu bán hàng, loại bỏ các bản ghi trùng lặp hoặc không chính xác, sau đó hợp nhất dữ liệu từ các cửa hàng và kênh bán hàng trực tuyến vào cùng một cơ sở dữ liệu tập trung.

3.4. Bước 4: Phân tích và trực quan hóa dữ liệu

Các công cụ phân tích như thống kê, mô hình dự báo và học máy (machine learning) được sử dụng để khai thác xu hướng và mối quan hệ ẩn trong dữ liệu. Qua đó, CEO có thể hiểu rõ hơn về tình hình hiện tại và dự đoán các kịch bản tương lai, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt hơn.

Kết quả phân tích cần được trình bày dưới dạng trực quan như biểu đồ, bảng điều khiển (dashboard) để giúp CEO dễ dàng nắm bắt thông tin và theo dõi hiệu quả kinh doanh một cách nhanh chóng và trực quan.

Ví dụ: Một công ty sản xuất sử dụng phần mềm phân tích dữ liệu để xác định các lỗi sản phẩm phổ biến, thời gian xảy ra sự cố cao điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. 

Qua đó, CEO có thể theo dõi các chỉ số về sản lượng, tỷ lệ lỗi và tiến độ sản xuất, từ đó điều chỉnh kịp thời quy trình vận hành nhằm nâng cao hiệu suất và chất lượng sản phẩm.

3.5. Bước 5: Ra quyết định và triển khai hành động

Dựa trên các phân tích và dữ liệu đã thu thập, CEO đưa ra quyết định dựa trên cơ sở thông tin chính xác, có tính khách quan và phù hợp với mục tiêu đề ra. Việc triển khai quyết định cần được thực hiện đồng bộ, hiệu quả để đảm bảo đạt kết quả mong muốn.

Ví dụ: CEO một công ty dịch vụ quyết định tăng cường đầu tư vào kênh chăm sóc khách hàng trực tuyến trong khung giờ buổi tối, đồng thời triển khai các chương trình ưu đãi nhằm giữ chân khách hàng tiềm năng và nâng cao trải nghiệm dịch vụ.

3.6. Bước 6: Theo dõi, đánh giá và điều chỉnh liên tục

Sau khi quyết định được triển khai, nhà lãnh đạo cần theo dõi sát sao và đánh giá hiệu quả thực thi để có thể điều chỉnh kịp thời khi cần thiết. Qua quá trình này, CEO sẽ rút ra những bài học quý giá, giúp cải thiện và nâng cao chất lượng các quyết định trong tương lai.

Ví dụ: CEO một công ty sản xuất giám sát chặt chẽ tiến độ thực hiện kế hoạch cải tiến quy trình sản xuất, đồng thời phân tích dữ liệu về năng suất và chất lượng sản phẩm để điều chỉnh các hoạt động phù hợp. Sau khi hoàn thành, ban lãnh đạo tổ chức đánh giá tổng thể để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất cải tiến cho các chu kỳ tiếp theo.

“Để dữ liệu trở thành nền tảng vững chắc cho các quyết định của CEO, doanh nghiệp cần xây dựng một “văn hóa dữ liệu” xuyên suốt toàn tổ chức. Việc này đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ và sự tham gia tích cực từ ban lãnh đạo, các cấp quản lý đến toàn bộ nhân viên”, Mr. Tony Dzung nhấn mạnh.

4. Thách thức khi ra quyết định dựa trên dữ liệu 

Khi ra quyết định dựa trên dữ liệu, doanh nghiệp thường gặp phải nhiều thách thức như chất lượng dữ liệu, phân tán thông tin, kỹ năng phân tích hạn chế và vấn đề bảo mật. Việc nhận diện và xử lý những khó khăn này là yếu tố then chốt để tận dụng hiệu quả dữ liệu trong quản trị và phát triển.

Dưới đây là những thách thức khi ra quyết định dựa trên dữ liệu:

• Chất lượng dữ liệu không đảm bảo: Dữ liệu kém chất lượng có thể dẫn đến phân tích sai lệch và quyết định không chính xác, từ đó làm giảm hiệu quả của chiến lược dựa trên dữ liệu.
• Dữ liệu phân tán và thiếu tích hợp: Trong nhiều doanh nghiệp, dữ liệu được lưu trữ rải rác trong các hệ thống và định dạng khác nhau thuộc nhiều phòng ban, gây khó khăn trong việc hợp nhất và phân tích toàn diện. Việc áp dụng các giải pháp tích hợp dữ liệu là cần thiết để vượt qua trở ngại này và hỗ trợ ra quyết định chính xác hơn.
• Thiếu kỹ năng và hiểu biết về dữ liệu (Mù dữ liệu): Nhân viên và quản lý đôi khi chưa được trang bị đủ kỹ năng để hiểu và sử dụng dữ liệu hiệu quả, dẫn đến việc diễn giải sai hoặc áp dụng không đúng. Do đó, cần thường xuyên đào tạo và xây dựng văn hóa doanh nghiệp hướng về dữ liệu.
• Phụ thuộc quá mức vào dữ liệu lịch sử: Dữ liệu quá khứ mặc dù quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng phản ánh chính xác xu hướng tương lai, đặc biệt trong môi trường biến động nhanh. Vì vậy, cần kết hợp dữ liệu lịch sử với phân tích thời gian thực và các chỉ số dự báo để ra quyết định kịp thời và chính xác.
• Thiên vị xác nhận trong phân tích: Người ra quyết định có thể chỉ chọn lọc dữ liệu để củng cố quan điểm cá nhân, dẫn đến kết quả thiên lệch. Việc thúc đẩy tư duy phản biện và phân tích khách quan sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ này.
• Truyền đạt thông tin không hiệu quả: Dù dữ liệu có chính xác đến đâu, nếu không được trình bày rõ ràng, dễ hiểu và thuyết phục, thông tin cũng khó đến được các bên liên quan và không phát huy được tác dụng.
• Rủi ro bảo mật dữ liệu: Việc bỏ qua các biện pháp bảo vệ dữ liệu có thể gây ra nguy cơ vi phạm, mất mát dữ liệu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín doanh nghiệp. Đảm bảo tuân thủ các quy định về quyền riêng tư và an ninh dữ liệu là vô cùng quan trọng để duy trì niềm tin và tránh rủi ro pháp lý.

Ra quyết định dựa trên dữ liệu thông minh chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp tối ưu chiến lược kinh doanh, nâng cao tính chính xác và khách quan trong mọi quyết định. 

Qua việc áp dụng các phương pháp phân tích dữ liệu hiện đại, từ phân tích mô tả, chẩn đoán đến dự đoán và theo quy định, nhà lãnh đạo không chỉ quản lý rủi ro hiệu quả mà còn xây dựng được chiến lược dài hạn phù hợp với xu hướng thị trường. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích từ dữ liệu, doanh nghiệp cần xây dựng quy trình khoa học, nâng cao năng lực phân tích và phát triển văn hóa dữ liệu xuyên suốt tổ chức.

Đừng để quyết định của bạn chỉ dựa trên cảm tính hay kinh nghiệm cá nhân. Hãy bắt đầu áp dụng ra quyết định dựa trên dữ liệu ngay hôm nay để nâng tầm chiến lược kinh doanh, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững và bứt phá doanh thu vượt trội. Liên hệ với Trường Doanh Nhân HBR để được tư vấn và đồng hành cùng bạn trên hành trình chuyển hóa lãnh đạo, kiến tạo tương lai!