METAVERSE: XU HƯỚNG CÔNG NGHỆ BÙNG NỔ ĐỊNH HÌNH TƯƠNG LAI SỐ

Trong thời đại số, Metaverse không còn chỉ là khái niệm viễn tưởng mà đang trở thành xu hướng công nghệ bùng nổ, định hình tương lai số của thế giới. Không gian ảo này mang đến trải nghiệm sống động, tương tác đa chiều và mở ra nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp, giáo dục, giải trí và đời sống xã hội. Cùng HBR khám phá cách Metaverse thay đổi thế giới số và mở ra cơ hội cho tương lai.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu:

• Các công nghệ cốt lõi giúp Metaverse vận hành như VR, AR, AI, Blockchain, Big Data và 5G
• Cách Metaverse hoạt động và cơ chế tương tác trong không gian ảo

• Ứng dụng thực tế của Metaverse trong giáo dục, thương mại, y tế, giải trí và du lịch
• Dự báo xu hướng phát triển và cơ hội trong tương lai

1. Metaverse là gì?

Metaverse (vũ trụ ảo) là một không gian kỹ thuật số cho phép người dùng tương tác thông qua các công nghệ mô phỏng như mạng xã hội, trò chơi trực tuyến, thực tế tăng cường AR, thực tế ảo VR và nhiều ứng dụng khác. 

Metaverse mang đến trải nghiệm sống động và chân thật, nơi người dùng dù đang sử dụng bất kỳ nền tảng nào vẫn có thể mang theo hình đại diện avatar và tài sản kỹ thuật số của mình vào các không gian số được chia sẻ. Trong môi trường này, họ có thể làm việc, xem phim, tham dự hòa nhạc, thử đồ trong cửa hàng hoặc tham gia nhiều hoạt động khác giống như trong thế giới thực.

Thuật ngữ Metaverse xuất hiện từ năm 1992 khi tác giả Neal Stephenson đề cập đến trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snow Crash. Khái niệm này thường được dùng để mô tả một thế giới ảo, nơi con người tương tác với nhau thông qua các hình đại diện kỹ thuật số, hay còn gọi là avatar. Ý tưởng về Metaverse được minh họa rõ rệt nhất trong các bộ phim The Matrix và Ready Player One.

Sự quan tâm dành cho Metaverse đạt đến cao trào vào giữa tháng mười năm 2021, khi Mark Zuckerberg, giám đốc điều hành Facebook, công bố việc đổi tên công ty thành Meta tại hội nghị Connect 2021.

Tuyên bố của Mark Zuckerberg về việc định hướng Facebook chuyển mình từ một doanh nghiệp truyền thông xã hội thành một doanh nghiệp phát triển Metaverse, kết hợp với động thái gọi vốn một tỉ đô la của Epic Games (đơn vị phát triển trò chơi Fortnite) nhằm theo đuổi tham vọng xây dựng phiên bản Metaverse của riêng mình, đã khiến Metaverse nhanh chóng trở thành một trong những từ khóa nổi bật nhất trong lĩnh vực công nghệ năm 2021.

2. Đặc điểm nổi bật của Metaverse

Trong quá trình phát triển, Metaverse hình thành nhiều đặc trưng riêng biệt giúp nó trở thành một hệ sinh thái ảo hoàn chỉnh. Những đặc điểm này tạo nền tảng cho khả năng mở rộng, sáng tạo và tương tác không giới hạn của người dùng. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của Metaverse:

• Sustainability: Khả năng duy trì hoạt động ổn định và liên tục cải tiến các dịch vụ cũng như hệ sinh thái trong Metaverse, bảo đảm không gian này luôn phát triển và thích ứng với nhu cầu của người dùng.
• Immersion: Mức độ chân thực mà Metaverse mang lại, phản ánh việc trải nghiệm của người dùng trong không gian ảo có thể tiệm cận đến mức nào so với cảm nhận ngoài đời thực.
• Openness: Tính mở cho phép người dùng kết nối hoặc rời khỏi Metaverse bất kỳ lúc nào. Đồng thời, đây là môi trường khuyến khích sự sáng tạo không giới hạn, nơi mọi ý tưởng đều có thể được hiện thực hóa.
• Economic System: Một hệ thống kinh tế vận hành song song với đời thực. Người dùng có thể chuyển đổi tài sản giữa thế giới thật và Metaverse một cách linh hoạt, đồng thời gia tăng giá trị tài sản thông qua các hoạt động sáng tạo và giao dịch trong môi trường ảo.

3. Các công nghệ tạo nên Metaverse

Sự phát triển của công nghệ hiện đại tạo điều kiện để Metaverse trở thành một xu hướng nổi bật trong kỷ nguyên số. Không chỉ ảnh hưởng đến lĩnh vực blockchain, Metaverse còn tác động mạnh mẽ đến toàn bộ Internet, mang đến cho người dùng những trải nghiệm phong phú và cơ hội khám phá gần như không giới hạn.

Dưới đây là 6 công nghệ cốt lõi góp phần thúc đẩy sự phát triển của Metaverse:

• Công nghệ thực tế ảo VR và AR
• Tái tạo ba chiều (3D Reconstruction)
• Trí tuệ nhân tạo (AI)
• Blockchain và Crypto
• Big Data
• Mạng Internet 5G

1 - Công nghệ thực tế ảo VR và AR

Thực tế ảo tăng cường AR và thực tế ảo VR mang đến trải nghiệm ba chiều sống động, tạo điều kiện để người dùng bước vào thế giới ảo. Giống với bản chất của Metaverse, VR hình thành một môi trường hoàn toàn do máy tính tạo ra, nơi người dùng có thể khám phá thông qua các thiết bị như tai nghe, găng tay hoặc cảm biến.

Trong khi đó, AR kết hợp các yếu tố kỹ thuật số với môi trường thực tế, giúp biến đổi không gian xung quanh thành một trải nghiệm tương tác mới mẻ. AR có tính ứng dụng cao và dễ tiếp cận hơn VR, bởi đa số điện thoại thông minh và các thiết bị có camera đều có thể hỗ trợ công nghệ này.

2 - Tái tạo ba chiều (3D Reconstruction)

Một trong những thách thức quan trọng của Metaverse là tạo ra các môi trường kỹ thuật số có mức độ chân thực cao. Công nghệ tái tạo ba chiều giúp giải quyết vấn đề này bằng cách mô phỏng không gian thực với độ chính xác lớn.

Nhờ các loại máy ảnh 3D chuyên dụng, hình ảnh về tòa nhà, địa điểm hoặc vật thể trong đời thực có thể được thu thập và chuyển thành các mô hình 3D chi tiết. Dữ liệu 3D kết hợp với ảnh 4K HD sẽ được xử lý để tạo ra phiên bản ảo trong Metaverse, cho phép người dùng tương tác như trong thế giới thật. Những bản sao như vậy được gọi là bản sao kỹ thuật số.

3 - Trí tuệ nhân tạo (AI)

AI có khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ cao. Kết hợp với kỹ thuật máy học, các thuật toán AI có thể rút kinh nghiệm từ những vòng lặp trước và sử dụng dữ liệu lịch sử để đưa ra kết quả chính xác hơn. Các nhà nghiên cứu hiện đang tìm cách ứng dụng AI nhằm phát triển những môi trường Metaverse rộng lớn và linh hoạt.

Trong Metaverse, AI có thể được sử dụng để vận hành các nhân vật không phải người chơi, thường xuất hiện trong nhiều trò chơi. Những nhân vật này có khả năng thể hiện cảm xúc hoặc phản ứng với hành động của người dùng, giúp trải nghiệm trở nên tự nhiên hơn.

AI cũng có thể tham gia tạo dựng avatar. Thông qua việc phân tích hình ảnh hai chiều hoặc dữ liệu quét ba chiều, AI tạo ra các avatar giống người thật hơn. Công nghệ này còn hỗ trợ hình thành biểu cảm khuôn mặt, kiểu tóc, trang phục và nhiều đặc điểm khác, giúp nhân vật kỹ thuật số trở nên sống động.

4 - Blockchain và Crypto

Một trong những yêu cầu quan trọng của Metaverse là khả năng tạo ra môi trường kỹ thuật số có mức độ chân thực cao. Công nghệ tái tạo ba chiều giúp đáp ứng nhu cầu này bằng cách mô phỏng không gian đời thực một cách tự nhiên và chính xác.

Nhờ các loại máy ảnh 3D chuyên dụng, hình ảnh về tòa nhà, địa điểm và các vật thể thực tế có thể được thu thập và chuyển đổi thành mô hình 3D chi tiết. Dữ liệu thu được, kết hợp với hình ảnh 4K HD, sẽ được xử lý để tạo nên phiên bản ảo trong Metaverse, cho phép người dùng trải nghiệm môi trường giống với thế giới thật. Những phiên bản này được gọi là bản sao kỹ thuật số.

Trong tương lai, tiền mã hóa có thể trở thành động lực để người dùng tham gia và làm việc trong Metaverse. Khi ngày càng nhiều doanh nghiệp chuyển sang mô hình văn phòng trực tuyến và làm việc từ xa, xu hướng tuyển dụng liên quan đến Metaverse có thể phát triển mạnh hơn.

5 - Big Data

Một vũ trụ ảo là một khái niệm đòi hỏi sức mạnh công nghệ rất lớn, từ hạ tầng kỹ thuật tiên tiến đến khả năng kết nối mạnh mẽ và kho nội dung đồ sộ. Việc vận hành và duy trì khối lượng dữ liệu khổng lồ này cần đến công nghệ Big Data cùng các phương pháp xử lý dữ liệu hiện đại, bảo đảm hoạt động ổn định và hiệu quả cho toàn bộ hệ sinh thái Metaverse.

6 - Mạng Internet 5G

Mặc dù Internet hiện nay đã phát triển mạnh, nhu cầu truyền tải nội dung chất lượng cao và đáp ứng lượng kết nối lớn trong Metaverse vẫn đòi hỏi những công nghệ mạng tiên tiến hơn. Sự xuất hiện của công nghệ 5G được xem là bước tiến quan trọng, giúp nâng cao tốc độ truyền tải, giảm độ trễ và hỗ trợ tốt hơn các trải nghiệm thời gian thực trong thế giới ảo.

4. Cách Metaverse hoạt động

Metaverse hoạt động dựa trên sự kết hợp của nhiều công nghệ tiên tiến, tạo nên một không gian ảo sống động và tương tác đa chiều. Có thể tóm tắt cách hoạt động của Metaverse theo ba yếu tố chính:

1 - Hạ tầng công nghệ và trải nghiệm người dùng

• Thực tế ảo VR và thực tế tăng cường AR giúp mô phỏng không gian và vật thể 3D, mang đến trải nghiệm sống động và chân thực.
• Công nghệ tái tạo 3D cho phép chuyển đổi các đối tượng, tòa nhà và địa điểm trong thế giới thật thành bản sao kỹ thuật số trong Metaverse.
• Trí tuệ nhân tạo AI giúp các nhân vật và avatar phản ứng thông minh, tạo trải nghiệm tương tác tự nhiên và linh hoạt cho người dùng.

2 - Dữ liệu và đồng bộ hóa thời gian thực

• Metaverse dựa trên hệ thống dữ liệu lớn để xử lý lượng thông tin khổng lồ từ nhiều nguồn, đảm bảo mọi tương tác diễn ra mượt mà và ổn định.
• Việc đồng bộ hóa dữ liệu theo thời gian thực giúp môi trường ảo phản hồi chính xác các hành động của người dùng, từ di chuyển, trò chuyện đến giao tiếp với các vật thể ảo.

3 - Hệ thống tài sản và kinh tế số

• Blockchain và tiền mã hóa tạo cơ chế sở hữu, trao đổi và chuyển giao tài sản kỹ thuật số minh bạch và an toàn.
• Người dùng có thể tham gia giao dịch, mua bán hoặc tích lũy giá trị thông qua các hoạt động trong Metaverse, xây dựng một hệ sinh thái kinh tế song song với thế giới thực.

Nhờ sự kết hợp đồng bộ của ba yếu tố này, Metaverse trở thành một không gian mở, liên tục phát triển và cung cấp các trải nghiệm đa dạng, gần gũi với thực tế nhưng vượt ra ngoài giới hạn vật lý.

5. Ứng dụng Metaverse trong thế giới thực

Metaverse không chỉ là một khái niệm mang tính tương lai mà đã dần trở thành một phần của đời sống và hoạt động kinh doanh hiện đại. Nhờ sự kết hợp giữa thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), dữ liệu lớn và AI, Metaverse mở ra nhiều ứng dụng thực tiễn, mang lại giá trị rõ rệt cho cả doanh nghiệp lẫn người dùng.

• Giáo dục và đào tạo: Metaverse cho phép xây dựng môi trường học tập ảo sống động, nơi học viên có thể tương tác, thực hành và mô phỏng tình huống thực tế. Điều này đặc biệt giá trị trong các ngành yêu cầu thực hành chuyên sâu như y khoa, kỹ thuật, hàng không, giúp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả đào tạo.
• Thương mại và bán lẻ: Doanh nghiệp có thể tạo ra cửa hàng ảo để khách hàng thử nghiệm sản phẩm, trải nghiệm dịch vụ và đưa ra quyết định mua sắm ngay trong không gian 3D. Việc này giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi, nâng cao mức độ cá nhân hóa và tạo sự khác biệt trong hành trình khách hàng.
• Bất động sản: Metaverse hỗ trợ khách hàng tham quan nhà mẫu, xem quy hoạch dự án hoặc trải nghiệm không gian sống trong mô hình ảo một cách chân thực. Đây là giải pháp tối ưu cho các dự án ở xa hoặc bất động sản cao cấp cần trải nghiệm trực quan.
• Giải trí và sự kiện: Từ buổi hòa nhạc, triển lãm nghệ thuật tới hội thảo doanh nghiệp, Metaverse giúp người dùng tham gia sự kiện mà không bị giới hạn bởi địa lý. Trải nghiệm nhập vai mang đến sự gắn kết cao hơn so với hình thức trực tuyến truyền thống.
• Làm việc và cộng tác: Những văn phòng ảo trong Metaverse giúp các nhóm làm việc từ xa có thể họp, thảo luận và tương tác như trong cùng một không gian. Sự hiện diện ảo (virtual presence) góp phần khắc phục cảm giác “xa cách” của làm việc online và nâng cao hiệu suất.
• Y tế: Metaverse giúp mô phỏng ca mổ, đào tạo bác sĩ, tư vấn sức khỏe từ xa hoặc hỗ trợ trị liệu tâm lý thông qua không gian ảo an toàn. Đây là bước tiến lớn trong chuyển đổi số ngành y, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ và giảm rủi ro trong điều trị.
• Du lịch và khám phá: Người dùng có thể tham quan bảo tàng, di tích lịch sử hoặc thành phố trên thế giới thông qua không gian 3D mô phỏng chân thực. Điều này giúp thúc đẩy truyền thông du lịch và thu hút khách trải nghiệm thực tế sau đó.

6. Xu hướng phát triển của Metaverse 

Trong tương lai, Metaverse được kỳ vọng trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội và kinh tế số, mở ra nhiều cơ hội và thay đổi cách con người tương tác với thế giới số. Các xu hướng phát triển chính bao gồm:

• Xây dựng không gian 3D dễ tiếp cận: Nhiều thương hiệu đang phát triển các không gian Metaverse sống động, cho phép người dùng truy cập dễ dàng thông qua các thiết bị phổ biến như điện thoại, máy tính hay tai nghe VR.
• Tương tác xã hội và kinh tế trực quan, nhân văn: Metaverse sẽ nâng cao trải nghiệm tương tác xã hội và giao dịch kinh tế theo cách trực quan, thân thiện và lấy người dùng làm trung tâm, giúp các hoạt động số trở nên gần gũi hơn với đời thực.
• Bảo mật và cá nhân hóa nhận dạng kỹ thuật số: Công nghệ blockchain và mã hóa sẽ hỗ trợ người dùng bảo mật và cá nhân hóa danh tính số, tạo điều kiện di chuyển linh hoạt giữa các không gian ảo và đảm bảo quyền riêng tư.
• Phi tập trung và mở rộng khả năng tiếp cận: Rào cản địa lý và kinh tế xã hội sẽ dần được thu hẹp, thúc đẩy thương mại điện tử toàn cầu và mở rộng cơ hội tiếp cận, đặc biệt nhờ sự hỗ trợ của các giải pháp DeFi.
• Thị trường số toàn cầu mới: Xu hướng này sẽ thúc đẩy sự xuất hiện của các công việc công nghệ số, các doanh nghiệp hoạt động hoàn toàn trong Metaverse, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp truyền thống chuyển đổi số hiệu quả hơn.

Metaverse đang mở ra một kỷ nguyên số mới, nơi không gian ảo sống động kết hợp cùng VR, AR, AI, Blockchain, Big Data và 5G tạo ra trải nghiệm đa chiều, tương tác chân thực và cơ hội phát triển vượt trội cho doanh nghiệp, giáo dục, giải trí và đời sống xã hội. Với khả năng xây dựng không gian 3D dễ tiếp cận, bảo mật danh tính kỹ thuật số, phi tập trung hóa và mở rộng thị trường toàn cầu, Metaverse hứa hẹn trở thành một hệ sinh thái số toàn diện, định hình cách con người tương tác, học tập, làm việc và trải nghiệm thế giới số trong tương lai.