4 GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP: LỘ TRÌNH ĐƯA DOANH NGHIỆP VƯƠN XA

Trong suốt quá trình hoạt động, mỗi doanh nghiệp đều trải qua những giai đoạn phát triển nhất định, tạo nên một chu kỳ phát triển đặc trưng. Hiểu rõ 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp không chỉ giúp doanh nghiệp nhận diện tình hình hiện tại mà còn xây dựng chiến lược phù hợp để phát triển bền vững. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng Trường Doanh Nhân HBR tìm hiểu chi tiết 4 giai đoạn phát triển ấy.

1. 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp là gì?

Vòng đời của một doanh nghiệp thường trải qua 4 giai đoạn phát triển chính, mỗi giai đoạn có những cơ hội và thách thức riêng. 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp bao gồm:

• Giai đoạn 1 - Xây dựng: Đây là giai đoạn khởi đầu, doanh nghiệp tập trung hình thành ý tưởng kinh doanh và triển khai kế hoạch. Trọng tâm là nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ và xây dựng nền tảng cơ bản để bắt đầu hoạt động.
• Giai đoạn 2 - Tăng trưởng: Doanh nghiệp bắt đầu mở rộng quy mô, doanh thu tăng trưởng nhanh và thị phần được mở rộng. Trong giai đoạn này, việc quản lý tài chính, tối ưu hóa quy trình và đảm bảo khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường là rất quan trọng.
• Giai đoạn 3 - Trưởng thành: Doanh nghiệp đạt được sự ổn định với lượng khách hàng trung thành và doanh thu ổn định. Đây là thời điểm cần tập trung cải tiến sản phẩm, nâng cao hiệu quả hoạt động và duy trì vị thế trên thị trường để tránh bị tụt hậu.
• Giai đoạn 4 - Sau trưởng thành: Doanh nghiệp bước vào giai đoạn cuối với với ba khả năng có thể xảy ra, đó là làm mới, duy trì sự ổn định hoặc đối diện với nguy cơ suy thoái nếu không có chiến lược phù hợp. Quyết định trong giai đoạn này mang tính sống còn.

Theo Mr. Tony Dzung, CEO Trường Doanh Nhân HBR: “Hiểu rõ từng giai đoạn không chỉ giúp doanh nghiệp nhận biết vị trí của mình trong hành trình phát triển mà còn xây dựng các chiến lược phù hợp để tăng trưởng bền vững và giảm thiểu rủi ro.” 

Hiểu rõ 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp có những ý nghĩa quan trọng sau:

• Xác định vị trí hiện tại của doanh nghiệp: Nhận biết doanh nghiệp đang ở giai đoạn nào giúp đánh giá chính xác tình hình kinh doanh và đưa ra các chiến lược phù hợp. Điều này đảm bảo doanh nghiệp tập trung vào những ưu tiên cần thiết, tránh lãng phí nguồn lực.
• Chủ động dự báo rủi ro và thách thức: Mỗi giai đoạn đều có những thách thức đặc thù. Hiểu rõ các giai đoạn giúp doanh nghiệp dự báo trước các rủi ro tiềm ẩn, từ đó chuẩn bị giải pháp để ứng phó và giảm thiểu tác động tiêu cực.
• Xây dựng chiến lược phát triển dài hạn: Hiểu vòng đời doanh nghiệp là nền tảng để hoạch định chiến lược kinh doanh bài bản, từ kế hoạch mở rộng thị phần, cải tiến sản phẩm, đến đổi mới mô hình kinh doanh khi cần thiết.
• Tối ưu hóa nguồn lực: Việc hiểu rõ các giai đoạn giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn lực tài chính, nhân sự, và công nghệ một cách hợp lý theo từng nhu cầu cụ thể. Điều này đảm bảo hiệu suất cao và tăng cường lợi thế cạnh tranh.
• Nâng cao khả năng thích nghi với thị trường: Thị trường luôn biến động, và vòng đời doanh nghiệp phản ánh sự thay đổi này. Nhận thức rõ các giai đoạn giúp doanh nghiệp linh hoạt thích nghi, nhanh chóng nắm bắt cơ hội và duy trì vị thế trên thị trường.

>>> Xem thêm: 5 BƯỚC TRIỂN KHAI QUY TRÌNH KHỞI NGHIỆP TINH GỌN BẤT BẠI

2. Phân tích 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp

Dưới đây là phân tích chuyên sâu 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp.

2.1. Giai đoạn xây dựng

Giai đoạn xây dựng là bước đầu tiên trong hành trình phát triển của một doanh nghiệp, nơi các ý tưởng được hiện thực hóa thành các kế hoạch kinh doanh cụ thể. Đây là lúc doanh nghiệp bắt đầu hình thành cơ cấu tổ chức, sản phẩm và thị trường mục tiêu. Mọi nỗ lực đều tập trung vào việc nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm và tìm kiếm khách hàng đầu tiên. Tuy nhiên, nguồn lực tài chính và nhân sự thường rất hạn chế, khiến doanh nghiệp phải hoạt động với hiệu suất cao và sáng tạo tối đa.

Trong giai đoạn này, doanh nghiệp thường phải đối mặt với những thách thức chính sau: 

• Doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc xác định sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với nhu cầu thị trường.
• Thiếu tài chính để triển khai kế hoạch kinh doanh và xây dựng cơ sở hạ tầng ban đầu.
• Đội ngũ nhân sự chưa có kinh nghiệm, thiếu sự phối hợp và đồng nhất trong tầm nhìn phát triển.

Trong giai đoạn này, để xây dựng doanh nghiệp thành công, lãnh đạo cần: 

• Nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng để xác định phân khúc khách hàng phù hợp.
• Lập kế hoạch tài chính chi tiết và tìm kiếm các nguồn vốn khả thi (nhà đầu tư, vay vốn, đối tác).
• Xây dựng đội ngũ nhân sự tinh gọn, đảm bảo các thành viên chia sẻ chung mục tiêu và tầm nhìn.
• Tạo dựng văn hóa doanh nghiệp, khuyến khích sáng tạo và tinh thần trách nhiệm trong công việc.

Thành công trong giai đoạn xây dựng đóng vai trò nền tảng, tạo đà cho sự phát triển của doanh nghiệp ở các giai đoạn tiếp theo. 

Trải qua 14 năm vận hành doanh nghiệp, Mr. Tony Dzung nhấn mạnh rằng, trong giai đoạn bắt đầu khởi nghiệp, các startup cần phải lưu ý 3 giai đoạn quan trọng sau:

• Xác định sự phù hợp giữa vấn đề và giải pháp của doanh nghiệp: nghiên cứu nỗi đau khách hàng từ đó phát triển sản phẩm/dịch vụ phù hợp
• Thử nghiệm sự phù hợp giữa vấn đề và giải pháp của doanh nghiệp: thử nghiệm xem sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp có được đón nhận bởi thị trường thực tế hay không
• Xây dựng một mô hình kinh doanh, sau đó mở rộng quy mô kinh doanh

Nếu bỏ qua bất kỳ bước nào trong quy trình này, doanh nghiệp sẽ tiêu tốn rất nhiều kinh phí trong quá trình khởi nghiệp. Doanh nghiệp có thể phải trả giá về công sức, niềm tin, sức khỏe, nguồn lực. 

2.2. Giai đoạn tăng trưởng

Đây là giai đoạn doanh nghiệp đạt được sự tăng trưởng vượt bậc cả về doanh thu, số lượng khách hàng và quy mô vận hành. Lúc này, doanh nghiệp đã có một chỗ đứng nhất định trên thị trường và bắt đầu mở rộng các kênh phân phối cũng như sản phẩm. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng nhanh chóng cũng đồng nghĩa với việc phải xử lý các vấn đề vận hành phức tạp và quản trị nguồn lực hiệu quả hơn.

Trong giai đoạn này, doanh nghiệp phải cảnh giác với những thách thức tiềm ẩn sau: 

• Áp lực đáp ứng nhu cầu thị trường lớn hơn, dẫn đến rủi ro trong quản lý sản xuất, chuỗi cung ứng và dịch vụ khách hàng.
• Cạnh tranh gia tăng khi thị trường nhận thấy sự tăng trưởng của doanh nghiệp.
• Dễ dàng rơi vào tình trạng "quá tải" khi mở rộng quy mô mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

Ở giai đoạn này, nhà lãnh đạo cần xây dựng một kế hoạch quản lý tăng trưởng hiệu quả để đảm bảo duy trì hoạt động ổn định của công ty. Cụ thể như sau:

• Tối ưu hóa quy trình vận hành bằng cách áp dụng công nghệ và hệ thống quản lý hiện đại.
• Tuyển dụng và đào tạo nhân sự chuyên sâu để đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh chóng.
• Đẩy mạnh xây dựng thương hiệu để tạo lợi thế cạnh tranh và tăng khả năng nhận diện trên thị trường.
• Quản lý tài chính hiệu quả, đảm bảo dòng tiền ổn định để phục vụ cho các hoạt động mở rộng.

2.3. Giai đoạn trưởng thành

Ở giai đoạn trưởng thành, doanh nghiệp đã có được sự ổn định trong kinh doanh với lượng khách hàng trung thành lớn. Quy trình vận hành được tiêu chuẩn hóa, doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường. Trong 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp, giai đoạn này được xem là thời điểm ổn định nhất. 

Tuy nhiên, sự ổn định đôi khi khiến doanh nghiệp rơi vào trạng thái trì trệ, thiếu động lực đổi mới. Do vậy, tại giai đoạn trưởng thành, doanh nghiệp cần chú trọng vào việc xây dựng kế hoạch chi tiết và bền vững. Trong giai đoạn tăng trưởng, các quyết định nhanh thường mang lại thành công đáng kể, nhưng ở giai đoạn này, tốc độ thay đổi bắt đầu chậm lại, đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược dài hạn với sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn.

Theo đó, doanh nghiệp cần:

• Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mới.
• Khám phá thị trường mới hoặc mở rộng tệp khách hàng bằng các chiến lược marketing sáng tạo.
• Đổi mới quy trình kinh doanh để gia tăng hiệu quả vận hành và giảm chi phí.
• Xây dựng mối quan hệ khách hàng bền vững thông qua dịch vụ chăm sóc khách hàng và các chương trình khách hàng thân thiết.
• Doanh nghiệp tăng cường đầu tư vào các hoạt động quảng cáo và marketing một cách mạnh mẽ.
• Quan tâm chu đáo đến đời sống của nhân viên, bởi đội ngũ nhân sự trung thành luôn là nền tảng vững chắc, đồng hành cùng doanh nghiệp vượt qua mọi thử thách.

2.4. Giai đoạn sau trưởng thành

Giai đoạn sau trưởng thành có thể xảy ra theo 3 hướng sau:

• Làm mới: Khám phá các lĩnh vực tăng trưởng mới nhằm thúc đẩy doanh thu và lợi nhuận.
• Duy trì ổn định: Tiếp tục giữ vững trạng thái trưởng thành mà doanh nghiệp đã đạt được.
• Suy thoái: Doanh nghiệp có thể gặp khó khăn khi lợi nhuận giảm sút, thường do sự quản lý yếu kém, được thể hiện qua việc doanh thu sụt giảm và chi phí gia tăng.

1 - Làm mới

Doanh nghiệp có thể tạo ra một bước ngoặt quan trọng và khởi động một chu kỳ tăng trưởng mới nếu áp dụng các chiến lược marketing hiệu quả, đồng thời mở rộng quy mô sản phẩm và dịch vụ.

Bằng cách đổi mới các chiến dịch quảng bá và phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ mới, doanh nghiệp có thể kích thích thị trường và mở rộng quy mô. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì vị thế cạnh tranh mà còn tạo ra những cơ hội tăng trưởng đột phá.

2 - Duy trì sự ổn định

Để giữ vững trạng thái ổn định, doanh nghiệp cần tập trung vào việc phục vụ tốt khách hàng hiện tại, thấu hiểu nhu cầu của họ. Điều này đòi hỏi thực hiện các cuộc khảo sát và nghiên cứu thị trường để thu thập thông tin chính xác. Tuy nhiên, trạng thái ổn định không thể kéo dài mãi; sau giai đoạn nghiên cứu và phát triển, doanh nghiệp cần nhanh chóng định hướng sang chiến lược đổi mới. Nếu không thực hiện điều này kịp thời, trạng thái ổn định có thể dẫn đến suy thoái.

3 - Suy thoái

Suy thoái là giai đoạn mà doanh nghiệp phải đối mặt với hàng loạt thách thức nghiêm trọng. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm doanh thu giảm dần qua thời gian, chi phí vận hành tăng cao, và sự thiếu hụt dòng tiền. Nguyên nhân dẫn đến suy thoái có thể bao gồm:

• Không nắm bắt cơ hội mở rộng: Sau giai đoạn trưởng thành, nếu doanh nghiệp không tận dụng cơ hội để phát triển, thị trường sẽ bão hòa và nhu cầu giảm.
• Thay đổi hành vi khách hàng: Các yếu tố xã hội, công nghệ hoặc kinh tế có thể làm thay đổi nhu cầu, khiến sản phẩm hoặc dịch vụ hiện tại không còn phù hợp.
• Cạnh tranh khốc liệt: Các đối thủ với sản phẩm tốt hơn, giá cạnh tranh hơn dễ dàng chiếm lĩnh thị phần.
• Công nghệ lỗi thời: Không theo kịp xu hướng công nghệ dẫn đến hiệu suất thấp, chi phí cao và mất lợi thế cạnh tranh.

Thông thường, trong giai đoạn này, các nhà quản lý doanh nghiệp sẽ phải lựa chọn giữa hai hướng đi: bán doanh nghiệp hoặc tái đầu tư. Việc bán doanh nghiệp giúp giảm thiểu rủi ro thua lỗ và tránh làm suy giảm giá trị hiện tại của công ty. Ngược lại, nếu chọn tái đầu tư, doanh nghiệp cần triển khai các quyết sách và chiến lược đổi mới nhằm khắc phục tình trạng trì trệ, đồng thời giữ chân khách hàng cũng như đội ngũ nhân viên quan trọng.

3. Mô hình kiềng 3 chân giúp các Startup phát triển bền vững

Để phát triển bền vững, Mr. Tony Dzung gợi ý các công ty khởi nghiệp phải tập trung vào 3 chân kiềng quan trọng. Đó là nghiên cứu và phát triển sản phẩm, xây dựng thương hiệu và tập trung vào trải nghiệm khách hàng. 

3.1. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm 

Sự đổi mới và cải tiến không ngừng về sản phẩm là yếu tố sống còn của các startup. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) giúp doanh nghiệp không chỉ giữ vững chất lượng sản phẩm mà còn đáp ứng kịp thời những thay đổi trong nhu cầu thị trường.

Theo đó, doanh nghiệp cần xây dựng một phòng nghiên cứu và phát triển sản phẩm ngay từ khi khởi nghiệp. Phòng này sẽ đảm nhận trách nhiệm nghiên cứu và phát triển sản phẩm đáp ứng chính xác nhu cầu của khách hàng: 

• Liên tục lắng nghe phản hồi từ khách hàng để cải tiến sản phẩm hiện tại
• Nghiên cứu công nghệ mới nhằm nâng cao chất lượng và tối ưu hóa chi phí.
• Phát triển các sản phẩm mới khác biệt, phù hợp với xu hướng thị trường và nhu cầu khách hàng

3.2. Tập trung xây dựng thương hiệu mạnh

Thương hiệu là tài sản vô hình nhưng lại có giá trị to lớn đối với sự phát triển bền vững của một startup. Một thương hiệu mạnh giúp doanh nghiệp khẳng định vị trí trên thị trường và tạo niềm tin lâu dài cho khách hàng.

Để xây dựng một thương hiệu mạnh mẽ, doanh nghiệp cần tập trung vào các khía cạnh sau: 

• Định vị thương hiệu rõ ràng, đảm bảo thông điệp nhất quán trên tất cả các kênh truyền thông.
• Tạo câu chuyện thương hiệu (brand story) hấp dẫn, gây cảm xúc và kết nối với khách hàng.
• Đầu tư vào hình ảnh, logo, và chiến lược marketing để xây dựng nhận diện thương hiệu mạnh mẽ.

Cũng theo Mr. Tony Dzung, có 4 cấp độ xây dựng thương hiệu mà doanh nghiệp cần nắm vững, đó là:

• Xây dựng một nhãn hiệu
• Xây dựng  một thương hiệu
• Bán một phong cách sống
• Bán một triết lý sống

Trong đó, sự khác biệt của thương hiệu không chỉ đến từ các yếu tố hữu hình như thiết kế, chất lượng, hay tính năng của sản phẩm, mà còn có thể xuất phát từ những giá trị vô hình, sâu sắc hơn như triết lý sống và phong cách sống mà thương hiệu đại diện. 

Ví dụ, thương hiệu Nike nổi bật với triết lý “Tinh thần của nhà vô địch,” trong khi cà phê Trung Nguyên ghi dấu ấn với triết lý “Cà phê sáng tạo.”

Vì vậy, để khác biệt hóa thương hiệu thành công, doanh nghiệp có thể xây dựng một triết lý sống hoặc một phong cách sống độc đáo cho thương hiệu của mình. 

3.3. Tập trung vào trải nghiệm khách hàng 

Khách hàng chính là “trái tim” của mọi hoạt động kinh doanh. Tập trung vào trải nghiệm khách hàng không chỉ giúp doanh nghiệp giữ chân khách hàng hiện tại mà còn tạo ra sự lan tỏa tích cực, thu hút thêm nhiều khách hàng mới.

Để tạo ra trải nghiệm khách hàng tích cực, doanh nghiệp cần: 

• Xây dựng đội ngũ chuyên trách: Đào tạo một nhóm nhân viên tận tâm đảm nhận trách nhiệm nghiên cứu và cải thiện trải nghiệm khách hàng.
• Tối ưu hóa điểm chạm: Phân tích toàn bộ hành trình khách hàng để tối ưu các điểm chạm và tạo ra trải nghiệm liền mạch, hấp dẫn.
• Dịch vụ cá nhân hóa: Cung cấp giải pháp được thiết kế riêng cho từng khách hàng, mang lại cảm giác được quan tâm và trân trọng.

Hiểu rõ 4 giai đoạn phát triển của doanh nghiệp chính là chìa khóa để doanh nghiệp vận hành thành công, phát triển bền vững và ứng phó tốt với những biến động của thị trường. Trường Doanh Nhân HBR hy vọng thông qua bài viết, các nhà lãnh đạo sẽ có chiến lược quản trị rõ ràng và tư duy linh hoạt để đưa doanh nghiệp vượt qua mọi thách thức trong bối cảnh kinh doanh biến động.