MÔ HÌNH 3 CHÂN TRỜI (3 HORIZONS) CỦA MCKINSEY: KHUNG TƯ DUY ĐỔI MỚI

Doanh nghiệp của bạn đang nỗ lực vừa duy trì hiệu quả hiện tại, vừa tìm cách đổi mới để bứt phá? Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey mang đến khung tư duy chiến lược giúp dung hòa hai mục tiêu tưởng chừng đối lập này. Đây không chỉ là công cụ quản trị, mà còn là kim chỉ nam giúp tổ chức phát triển bền vững trong kỷ nguyên thay đổi không ngừng.

Nội dung chính:

• Hiểu rõ khái niệm mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey là gì và các mục tiêu chính của mô hình 3 chân trời

• Cấu trúc và nguyên lý hoạt động của mô hình 3 chân trời : Chân trời 1: Duy trì và bảo vệ hoạt động kinh doanh cốt lõi, Chân trời 2: Nuôi dưỡng doanh nghiệp mới nổi, Chân trời 3: Tạo ra doanh nghiệp hoàn toàn mới'

• Mô hình 3 chân trời giúp doanh nghiệp đạt được điều gì? Cân bằng giữa ngắn hạn và dài hạn, Thu hẹp khoảng cách giữa vận hành và đổi mới, Duy trì tăng trưởng bền vững, Tăng khả năng thích ứng chiến lược, Tạo nền tảng đổi mới liên tục

• Cách áp dụng mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey vào doanh nghiệp: Hiểu rõ và tối ưu Horizon 1, Xác định Horizons 3, Xây dựng Horizon 2 – Cây cầu nối giữa hiện tại và tương lai, Quy tắc 70-20-10

• Những sai lầm phổ biến khi áp dụng mô hình 3 chân trời trong doanh nghiệp

• Cái bẫy ẩn giấu của mô hình 3 chân trời và cách phòng tránh 

1. Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey là gì? 

Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey là một phương pháp hoạch định chiến lược được phát triển nhằm giúp các tổ chức quản lý chiến lược tăng trưởng và khai phá tiềm năng đổi mới dài hạn.

Khung tư duy này chia quá trình tăng trưởng của doanh nghiệp thành ba “chân trời” (horizons), mỗi chân trời đại diện cho một giai đoạn phát triển với mức độ đổi mới, rủi ro và lợi nhuận khác nhau:

• Chân Trời 1: Tập trung vào tối ưu hóa và duy trì hoạt động cốt lõi hiện tại.
• Chân Trời 2: Mở rộng sang các lĩnh vực mới, phát triển sản phẩm hoặc thị trường tiềm năng.
• Chân Trời 3: Hướng đến các đổi mới mang tính đột phá, định hình tương lai doanh nghiệp.

Mô hình này giúp nhà lãnh đạo xây dựng tầm nhìn chiến lược theo thời gian, đảm bảo rằng tổ chức vừa đạt được hiệu quả ngắn hạn, vừa duy trì khả năng thích ứng và đổi mới trong dài hạn.

Mục tiêu chính mô hình 3 chân trời của McKinsey là tạo ra một ngôn ngữ chiến lược thống nhất cho toàn bộ tổ chức, giúp các nhóm lãnh đạo:

• Hiểu rõ mối liên kết giữa hiện tại và tương lai, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý giữa các dự án ngắn, trung và dài hạn.
• Quản lý sự cân bằng giữa ổn định và đổi mới, tránh tình trạng doanh nghiệp quá tập trung vào lợi nhuận hiện tại mà quên mất đầu tư cho tương lai.
• Duy trì dòng tăng trưởng bền vững, bằng cách chủ động phát hiện cơ hội và đối phó với biến động của thị trường.

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp thất bại không phải vì họ không có chiến lược, mà vì họ không biết phân bổ nguồn lực đúng giai đoạn, quá chú trọng vào “hiện tại” mà bỏ qua “tương lai”.

2. Cấu trúc và nguyên lý hoạt động của mô hình 3 chân trời 

Mô hình 3 chân trời của McKinsey được xây dựng dựa trên ba giai đoạn phát triển tăng trưởng khác nhau, phản ánh cách doanh nghiệp duy trì mở rộng và kiến tạo tương lai.

Ba chân trời này không tồn tại tách biệt mà song hành và bổ trợ cho nhau, giúp tổ chức cân bằng giữa hiệu suất hiện tại và tiềm năng đổi mới dài hạn.

2.1. Cấu trúc mô hình 3 chân trời của McKinsey 

Ba chân trời trong mô hình phản ánh ba giai đoạn phát triển khác nhau của tổ chức. Mỗi chân trời không tồn tại tách biệt mà cùng vận hành song song, giúp doanh nghiệp cân bằng giữa ổn định hiện tại và chuẩn bị cho tương lai.

Chân trời 1: Duy trì và bảo vệ hoạt động kinh doanh cốt lõi

Đây là giai đoạn nền tảng trong chiến lược tăng trưởng, tập trung vào việc tối ưu hóa và duy trì các hoạt động kinh doanh hiện có, những gì đang mang lại lợi nhuận chủ yếu cho doanh nghiệp.

Trong chân trời này, mục tiêu chính là nâng cao hiệu quả vận hành, cải thiện biên lợi nhuận, và duy trì dòng tiền ổn định.

Ví dụ điển hình cho các sáng kiến thuộc Chân trời 1 gồm:

• Cải tiến hoặc nâng cấp sản phẩm, thêm tính năng mới;
• Giới thiệu dịch vụ bổ trợ như bảo hành, chăm sóc khách hàng, hỗ trợ kỹ thuật;
• Ứng dụng công nghệ để tối ưu quy trình sản xuất – bán hàng – marketing.

Horizon 1 tương ứng với tăng trưởng ngắn hạn (1–3 năm), là “xương sống” giúp doanh nghiệp duy trì sức mạnh tài chính để đầu tư cho các chân trời tiếp theo.

Chân trời 2: Nuôi dưỡng doanh nghiệp mới nổi

Chân trời 2 tập trung vào mở rộng mô hình kinh doanh hiện tại, thử nghiệm những hướng đi mới và khai phá các cơ hội thị trường tiềm năng.

Đây là giai đoạn “chuyển tiếp” giữa vận hành ổn định và đổi mới đột phá - nơi doanh nghiệp vừa duy trì doanh thu, vừa đầu tư cho tương lai gần.

Các hoạt động phổ biến của Horizon 2 có thể bao gồm:

• Ra mắt dòng sản phẩm hoặc dịch vụ mới;
• Mở rộng sang khu vực địa lý mới;
• Hợp tác chiến lược hoặc đầu tư vào lĩnh vực liên quan;
• Tận dụng dữ liệu, công nghệ hoặc năng lực cốt lõi để mở ra mô hình doanh thu mới.

Chi phí đầu tư ở giai đoạn này thường cao hơn, nhưng lợi nhuận dự kiến cũng ổn định và khả thi hơn so với Horizon 3. Tầm nhìn của Chân trời 2 thường kéo dài 2–5 năm, là cầu nối giúp tổ chức chuyển dịch từ hiện tại đến tương lai.

Chân trời 3: Tạo ra doanh nghiệp hoàn toàn mới

Chân trời 3 là không gian của tư duy chiến lược dài hạn và đổi mới mang tính đột phá. Ở giai đoạn này, doanh nghiệp tập trung vào việc kiến tạo giá trị mới, khai phá các thị trường chưa từng tồn tại, và định hình tương lai ngành hàng.

Các sáng kiến Horizon 3 thường bao gồm:

• Đầu tư vào nghiên cứu & phát triển (R&D), AI, tự động hóa, hoặc công nghệ đột phá;
• Thực hiện các dự án thí điểm, chương trình thử nghiệm hoặc M&A để tạo ra đơn vị kinh doanh mới;
• Khám phá các cơ hội hoàn toàn mới mà doanh nghiệp chưa từng tham gia.

Đây là giai đoạn có rủi ro cao nhất, thời gian dài nhất (5–12 năm), nhưng cũng là nơi sinh ra những cú nhảy vọt về giá trị và năng lực cạnh tranh.

2.2. Mối quan hệ giữa 3 chân trời

Ba chân trời trong mô hình của McKinsey không hoạt động độc lập, mà liên kết chặt chẽ theo trục thời gian và giá trị. Sự kết nối này giúp doanh nghiệp duy trì thế cân bằng giữa khai thác hiệu quả hiện tại (exploit) và khám phá tương lai mới (explore), hai động lực song hành để phát triển bền vững trong dài hạn.

Về thời gian: ba chân trời nối tiếp và chồng lấn

• Horizon 1 tập trung vào hiệu quả ngắn hạn, đảm bảo vận hành trơn tru và duy trì lợi nhuận từ các hoạt động cốt lõi hiện có. Đây là “hiện tại” của doanh nghiệp, nơi mọi quy trình và năng lực được khai thác tối đa.
• Horizon 2 đại diện cho tăng trưởng trung hạn, khi tổ chức bắt đầu thử nghiệm những hướng đi mới, mở rộng sang lĩnh vực liên quan hoặc thị trường tiềm năng. Giai đoạn này thường đòi hỏi đầu tư đáng kể nhưng là cầu nối quan trọng giữa hiện tại và tương lai.
• Horizon 3 hướng đến tương lai dài hạn, nơi doanh nghiệp kiến tạo các mô hình kinh doanh hoàn toàn mới thông qua đổi mới đột phá, công nghệ tiên phong hoặc các hình thức hợp tác chiến lược mới.

Ba giai đoạn này không diễn ra tuần tự mà vận hành song song. Khi Horizon 1 dần đạt ngưỡng bão hòa, Horizon 2 sẽ tiếp quản vai trò tăng trưởng, và Horizon 3 bắt đầu được nuôi dưỡng để trở thành động lực chủ lực trong tương lai.

Về giá trị (lợi nhuận): chuỗi chuyển dịch từ hiện tại đến tương lai

• Horizon 1 tạo ra dòng tiền ổn định để nuôi dưỡng toàn bộ tổ chức. Đây là nền tảng tài chính cho các khoản đầu tư mới.
• Horizon 2 là giai đoạn đầu tư sinh lời trong tương lai gần, nơi doanh nghiệp chấp nhận rủi ro để mở rộng biên lợi nhuận và khám phá các nguồn doanh thu mới.
• Horizon 3 mở ra giá trị hoàn toàn mới, không chỉ về mặt tài chính mà còn về đổi mới, thương hiệu, và năng lực cạnh tranh dài hạn.

Khi được triển khai đúng cách, mô hình này giúp doanh nghiệp đạt được ba lợi ích cốt lõi:

• Cân bằng giữa khai thác và khám phá (exploit với explore), duy trì hiệu suất trong khi vẫn thúc đẩy sáng tạo.
• Tránh lệch trọng tâm, không quá tập trung vào hiện tại mà bỏ quên đầu tư cho tương lai.
• Duy trì năng lực đổi mới liên tục, giúp tổ chức linh hoạt thích ứng và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh biến động nhanh.

3. Mô hình 3 chân trời giúp doanh nghiệp đạt được điều gì?

Hầu hết các tổ chức đều mong muốn tăng trưởng, và hầu hết cũng hiểu rằng đổi mới là yếu tố then chốt để đạt được điều đó. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp lại coi đổi mới là một dự án đơn lẻ, thay vì một hành trình chiến lược liên tục. Chính khoảng cách giữa “tư duy đổi mới trong tương lai” và “thực tế vận hành hiện tại” khiến họ khó duy trì đà phát triển bền vững.

Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey được thiết kế để thu hẹp khoảng cách này, bằng cách giúp doanh nghiệp quản lý và định hình chiến lược tăng trưởng theo từng giai đoạn. Thay vì chọn giữa “hiệu quả hiện tại” và “tương lai đổi mới”, mô hình giúp bạn kết hợp cả hai, khai thác giá trị hiện tại trong khi chuẩn bị cho bước nhảy vọt tiếp theo.

Cụ thể, mô hình 3 chân trời giúp doanh nghiệp:

• Cân bằng giữa ngắn hạn và dài hạn: Đảm bảo tổ chức vừa tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh hiện tại, vừa đầu tư cho các sáng kiến mang tính chiến lược trong tương lai.
• Thu hẹp khoảng cách giữa vận hành và đổi mới: Tạo cầu nối giữa hoạt động cốt lõi (Horizon 1) và các hướng phát triển mới (Horizon 2, 3).
• Duy trì tăng trưởng bền vững: Giúp doanh nghiệp chủ động phát hiện, thử nghiệm và mở rộng các cơ hội kinh doanh mới thay vì chỉ phản ứng với thị trường.
• Tăng khả năng thích ứng chiến lược: Hỗ trợ nhà lãnh đạo ra quyết định linh hoạt trong môi trường biến động, bằng cách nhìn rõ mối liên hệ giữa hiện tại và tương lai.
• Tạo nền tảng đổi mới liên tục: Nuôi dưỡng văn hóa tổ chức biết học hỏi, thử nghiệm và sáng tạo không ngừng để dẫn đầu thị trường.

4. Cách áp dụng mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey vào doanh nghiệp

Để mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey phát huy hiệu quả, doanh nghiệp cần hiểu lý thuyết và biết cách chuyển hóa nó thành hành động cụ thể. Đây không phải là khuôn mẫu tĩnh mà là công cụ linh hoạt giúp doanh nghiệp vừa tối ưu giá trị hiện tại, vừa kiến tạo tương lai thông qua đổi mới có chiến lược.

4.1. Hiểu rõ và tối ưu Horizon 1 

Horizon 1 đại diện cho hoạt động kinh doanh cốt lõi, những gì đang mang lại doanh thu và lợi nhuận chính cho doanh nghiệp. Bước đầu tiên là phải xác định rõ các tài sản chiến lược hiện có, như thương hiệu, khách hàng trung thành, mạng lưới phân phối hay năng lực vận hành.

• Ví dụ: Với Starbucks, đó là thương hiệu mạnh và hệ thống cửa hàng toàn cầu; với Microsoft vào những năm 1990, đó là bộ sản phẩm doanh nghiệp và mạng lưới đối tác phần mềm rộng lớn.

Hãy tự hỏi: Nếu ngày mai mất đi những tài sản này, doanh nghiệp của bạn sẽ tồn tại thế nào? Câu hỏi này giúp bạn nhận ra tầm quan trọng của Horizon 1 và chuẩn bị tâm thế cho những bước chuyển đổi tiếp theo.

4.2. Xác định Horizon 3 – Hình dung tương lai doanh nghiệp

Horizon 3 là nơi doanh nghiệp định hình tương lai, thử nghiệm những ý tưởng có thể thay đổi toàn bộ cuộc chơi. Đây không phải là bước mở rộng đơn thuần, mà là sự tái tạo mô hình kinh doanh.

• Ví dụ điển hình là Microsoft với Xbox. Khi ra mắt năm 2001, Xbox dường như chẳng liên quan gì đến lĩnh vực phần mềm doanh nghiệp, thế mạnh truyền thống của Microsoft. Tuy nhiên, chính bước đi này đã mở ra một thị trường hoàn toàn mới, giúp Microsoft bước chân vào lĩnh vực giải trí kỹ thuật số và phần cứng, một Horizon 3 táo bạo được chuẩn bị kỹ lưỡng.

Hãy xác định: Nếu mô hình kinh doanh hiện tại không còn phù hợp, bạn sẽ làm gì để tạo ra giá trị mới? đó chính là câu hỏi cốt lõi của Horizon 3.

4.3. Xây dựng Horizon 2 – Cây cầu nối giữa hiện tại và tương lai

Horizon 2 đóng vai trò là “cầu nối chiến lược” giúp doanh nghiệp chuyển hóa từ hiện tại (Horizon 1) sang tầm nhìn tương lai (Horizon 3). Đây là giai đoạn thử nghiệm, mở rộng và tạo ra năng lực mới dựa trên những gì đã có.

• Ví dụ: Với Microsoft, Horizon 2 chính là quá trình thử nghiệm trong lĩnh vực trò chơi và phần cứng từ việc ra mắt các trò chơi như Age of Empires, Flight Simulator đến việc sản xuất bàn phím, chuột, tay cầm chơi game Sidewinder. Những thử nghiệm này không chỉ mang lại doanh thu nhỏ mà còn giúp họ tích lũy năng lực cần thiết để phát triển Xbox sau này.

Horizon 2 của doanh nghiệp bạn có thể là các dự án mở rộng thị trường, ra mắt dòng sản phẩm mới, hợp tác chiến lược hoặc thử nghiệm công nghệ miễn là nó giúp rút ngắn khoảng cách giữa hiện tại và tương lai mong muốn.

Nghiên cứu điển hình: Microsoft và 3 Horizons

• Horizon 1: Duy trì doanh thu ổn định từ Windows và Office.
• Horizon 2: Thử nghiệm sản phẩm trò chơi, phần cứng – nền tảng năng lực mới.
• Horizon 3: Phát triển Xbox, một hướng đi hoàn toàn mới giúp Microsoft mở rộng sang thị trường giải trí toàn cầu.

Microsoft là minh chứng rõ ràng cho việc mô hình 3 chân trời có thể dẫn dắt một tập đoàn từ ổn định đến đổi mới liên tục, mà vẫn đảm bảo tăng trưởng bền vững.

4.4. Quy tắc 70–20–10 trong triển khai mô hình 3 chân trời

Để duy trì cân bằng giữa khai thác và khám phá, McKinsey khuyến nghị phân bổ nguồn lực theo tỷ lệ 70–20–10:

• 70% cho Horizon 1: Tập trung tối ưu hóa hoạt động cốt lõi, đảm bảo dòng tiền và lợi nhuận ổn định.
• 20% cho Horizon 2: Đầu tư vào các cơ hội mở rộng và thử nghiệm có khả năng sinh lời trong trung hạn.
• 10% cho Horizon 3: Dành cho nghiên cứu, đổi mới đột phá và xây dựng tương lai dài hạn.

Tỷ lệ này không cố định, nhưng là nguyên tắc vàng giúp doanh nghiệp không sa vào “vòng lặp an toàn” của hiện tại và vẫn duy trì động lực phát triển tương lai.

5. Những sai lầm phổ biến khi áp dụng mô hình 3 chân trời trong doanh nghiệp 

Mô hình 3 chân trời của McKinsey là công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp định hướng tăng trưởng dài hạn. Tuy nhiên, nhiều tổ chức khi áp dụng lại mắc phải những sai lầm cơ bản khiến mô hình mất đi giá trị thực tế. Việc hiểu sai mục đích hoặc áp dụng máy móc có thể dẫn đến việc lãng phí nguồn lực, lệch hướng chiến lược và không tạo ra đổi mới thực sự.

Dưới đây là những sai lầm phổ biến nhất mà doanh nghiệp thường gặp khi triển khai mô hình 3 chân trời:

• Nhầm lẫn giữa mô hình 3 chân trời và ma trận tham vọng đổi mới: Nhiều người cho rằng 3 chân trời là công cụ để phân loại các sáng kiến đổi mới (incremental, adjacent, disruptive). Thực tế, đây là khung chiến lược định hướng thời gian và nguồn lực cho tăng trưởng, chứ không phải để “xếp loại” ý tưởng đổi mới.
• Dùng mô hình để đánh giá “loại hình đổi mới” thay vì chiến lược tăng trưởng: Một lỗi phổ biến là sử dụng mô hình 3 chân trời như bảng kiểm tra mức độ sáng tạo. Trong khi đó, mục tiêu cốt lõi của mô hình là giúp doanh nghiệp cân bằng giữa hiện tại và tương lai, đảm bảo sự bền vững trong chiến lược tăng trưởng.
• Không phân biệt được ranh giới giữa “đổi mới gia tăng” và “đổi mới đột phá”:
  Khi doanh nghiệp không hiểu rõ hai khái niệm này, họ dễ đầu tư sai hướng,  tập trung quá nhiều vào cải tiến nhỏ (Horizon 1) mà bỏ quên các sáng kiến có thể thay đổi cuộc chơi (Horizon 3). Điều này khiến tổ chức mất đi cơ hội bứt phá dài hạn.

6. Cái bẫy ẩn giấu của mô hình 3 chân trời và cách phòng tránh 

Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey giúp doanh nghiệp duy trì sự cân bằng giữa khai thác hiện tại và kiến tạo tương lai. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều tổ chức rơi vào “cái bẫy” khi áp dụng mô hình này hoặc quá chú trọng vào lợi nhuận ngắn hạn, hoặc đánh mất tầm nhìn đổi mới dài hạn. 

Việc nhận diện và tránh những cái bẫy này là yếu tố quyết định giúp mô hình phát huy hiệu quả. Dưới đây là ba cái bẫy phổ biến và cách phòng tránh:

1 - Khi tổ chức quá tập trung vào Horizon 1 mà bỏ quên Horizon 3:

Đây là lỗi thường gặp nhất. Doanh nghiệp mải tối ưu hiệu suất và lợi nhuận hiện tại mà không đầu tư vào tương lai. Hệ quả là mất năng lực đổi mới và dễ bị các đối thủ mới vượt qua.

Cách phòng tránh: Phân bổ nguồn lực hợp lý (theo nguyên tắc 70–20–10) và duy trì quỹ đầu tư chiến lược cho các dự án Horizon 3, dù lợi nhuận chưa rõ ràng.

2 - Khi Horizon 3 bị “đóng băng” vì thiếu ngân sách hoặc niềm tin:

Nhiều lãnh đạo cắt giảm chi tiêu cho các sáng kiến tương lai khi gặp khó khăn tài chính. Điều này khiến doanh nghiệp dậm chân tại chỗ và đánh mất cơ hội đột phá.

Cách phòng tránh: Đưa đổi mới trở thành một phần trong văn hóa và KPI của tổ chức, để Horizon 3 không bị xem là “xa xỉ” mà là “bắt buộc để tồn tại”.

3 - Cách cân bằng danh mục đổi mới giữa ba chân trời:

Thay vì lập kế hoạch chiến lược cố định 3–5 năm, doanh nghiệp nên áp dụng chu kỳ ngắn và linh hoạt giống như “đọc thế trận” trong một trận đấu tennis, luôn sẵn sàng xoay chuyển chiến lược khi thị trường biến động.

Vì vậy, doanh nghiệp nên thường xuyên rà soát danh mục sáng kiến, loại bỏ dự án không hiệu quả và tăng tốc các ý tưởng tiềm năng bằng cách hợp tác với startup hoặc nhà đổi mới bên ngoài.

Trong kỷ nguyên biến động nhanh và cạnh tranh gay gắt, Mô hình 3 chân trời (3 Horizons) của McKinsey không chỉ là một khung lý thuyết chiến lược, mà là bản đồ định hướng giúp doanh nghiệp dung hòa giữa “hiện tại ổn định” và “tương lai đổi mới”. Khi được vận dụng đúng cách, mô hình giúp tổ chức không bị cuốn vào lợi nhuận ngắn hạn, mà luôn duy trì tầm nhìn dài hạn để tạo ra giá trị bền vững.

Thành công của mô hình này đến từ khả năng cân bằng giữa khai thác và khám phá, giữa tối ưu vận hành và nuôi dưỡng sáng tạo. Doanh nghiệp hiểu và thực hành được tinh thần đó sẽ không chỉ phát triển mạnh hôm nay, mà còn kiến tạo tương lai của chính mình trong thế giới luôn thay đổi.