7 HIỂU LẦM VỀ AI MÀ DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ HAY MẮC PHẢI VÀ CÁCH TRÁNH

AI đang mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) trong việc nâng cao năng suất, tối ưu chi phí và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Tuy nhiên, không ít SME lại rơi vào “cái bẫy nhận thức” khi tiếp cận AI, dẫn đến đầu tư sai hướng, lãng phí nguồn lực và bỏ lỡ cơ hội cạnh tranh. Bài viết này HBR sẽ chỉ ra 7 hiểu lầm về AI mà doanh nghiệp vừa và nhỏ hay mắc phải, đồng thời gợi ý giải pháp giúp doanh nghiệp ứng dụng AI hiệu quả và bền vững.

Nội dung chính của bài viết: 

• Hiểu lý do sao SMEs dễ mắc sai lầm khi áp dụng AI.
• Hậu quả điển hình nếu hiểu lầm về AI.
• 7 ngộ nhận phổ biến về AI trong SMEs.
• Giải pháp giúp SMEs ứng dụng AI hiệu quả và bền vững.

1. Vì sao doanh nghiệp SME dễ mắc hiểu lầm khi ứng dụng AI?

Trong vài năm trở lại đây, AI được xem như “cơ hội vàng” cho mọi loại hình doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi bắt đầu tiếp cận, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) thường là nhóm dễ mắc phải các ngộ nhận nhất. Nguyên nhân không chỉ đến từ hạn chế về nguồn lực, mà còn xuất phát từ những yếu tố sau:

1 - Thiếu kiến thức và hiểu biết về AI

Doanh nghiệp vừa và nhỏ thường thiếu hiểu biết về công nghệ AI và các ứng dụng thực tế của nó. AI là một công nghệ khá phức tạp và liên quan đến các thuật toán, dữ liệu, và các hệ thống máy tính tiên tiến. Hầu hết các SME đều có đội ngũ nhân sự hạn chế về chuyên môn công nghệ, nên việc triển khai AI trở thành một thử thách lớn.

2 - Áp lực chạy theo xu hướng (FOMO)

Khi thấy đối thủ hay các tập đoàn lớn tung tin ứng dụng AI, SME thường lo sợ bị bỏ lại phía sau. Tâm lý này dễ khiến lãnh đạo lao vào AI mà chưa xác định được AI giải quyết vấn đề gì cụ thể cho doanh nghiệp.

3 - Quá kỳ vọng vào AI

Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp SME nghĩ rằng AI là một giải pháp thần kỳ, có thể tự động giải quyết tất cả các vấn đề trong công việc mà không cần phải đầu tư thêm thời gian và công sức vào việc huấn luyện nhân sự, chuẩn bị dữ liệu, hay cải tiến quy trình làm việc. Họ mong đợi rằng AI sẽ mang lại ROI (lợi nhuận từ đầu tư) nhanh chóng và hiệu quả mà không cần phải thay đổi các chiến lược khác.

4 - Không đủ dữ liệu chất lượng

AI hoạt động dựa trên dữ liệu. Tuy nhiên, rất nhiều doanh nghiệp SME không có đủ dữ liệu hoặc dữ liệu không có chất lượng tốt để AI có thể phân tích và đưa ra kết quả chính xác. Việc triển khai AI mà không có dữ liệu đúng và đủ sẽ khiến AI hoạt động kém hiệu quả hoặc không chính xác.

2. Những hậu quả doanh nghiệp có thể gặp phải khi mắc phải những hiểu lầm về AI

Khi chưa hiểu rõ bản chất của AI, các doanh nghiệp SMEs rất dễ mắc những “bẫy ngộ nhận” trong quá trình ứng dụng. Điều này không chỉ làm chậm trễ hiệu quả mà còn kéo theo những hệ quả nghiêm trọng cho sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp. Dưới đây là những hậu quả điển hình nếu SME áp dụng AI mà vẫn mang trong mình những hiểu lầm phổ biến:

Tóm tắt 5 hậu quả điển hình:

• Đầu tư lãng phí, tốn kém ngân sách: chi phí cao nhưng hiệu quả không đạt.
• Quy trình kinh doanh bị gián đoạn: vận hành rối loạn, năng suất giảm.
• Mất niềm tin từ nhân viên và khách hàng: suy giảm động lực nội bộ, ảnh hưởng uy tín.
• Bỏ lỡ cơ hội cạnh tranh: tụt hậu so với đối thủ triển khai AI hiệu quả.
• Nguy cơ về bảo mật và tuân thủ pháp lý: rò rỉ dữ liệu, vi phạm quy định, mất lòng tin.

1 - Đầu tư lãng phí, tốn kém ngân sách

Khi doanh nghiệp triển khai AI mà không có chiến lược rõ ràng hoặc không hiểu rõ về cách thức hoạt động của nó, kết quả là tài nguyên bao gồm thời gian, tiền bạc và nhân lực sẽ bị lãng phí. Việc mua công cụ AI đắt tiền mà không có mục tiêu cụ thể hoặc không thể triển khai đúng cách sẽ dẫn đến thất thoát chi phí và hiệu quả không như kỳ vọng.

2 - Quy trình kinh doanh bị gián đoạn

Khi AI được triển khai thiếu chuẩn bị (không đồng bộ hạ tầng, nhân sự chưa được đào tạo), hệ thống có thể gây rối loạn quy trình đang vận hành trơn tru.

Hậu quả: công việc trì trệ, nhân viên mất nhiều thời gian thích nghi, thậm chí giảm năng suất thay vì tăng.

3 - Mất niềm tin từ nhân viên và khách hàng

Nếu AI hoạt động không như mong đợi, nhân viên có thể cho rằng AI “chỉ là trò tốn kém”, mất động lực học hỏi. Khách hàng cũng có thể thất vọng nếu AI gây ra sai sót (ví dụ chatbot trả lời sai, phân tích nhầm nhu cầu). Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín thương hiệu.

4 - Bỏ lỡ cơ hội cạnh tranh

Nếu một doanh nghiệp triển khai AI mà không tối ưu hóa các quy trình và hệ thống phù hợp, họ có thể bị tụt lại phía sau so với các đối thủ đã áp dụng AI một cách chính xác và có chiến lược. AI giúp tối ưu hóa quy trình, phân tích dữ liệu nhanh chóng và chính xác hơn, nhưng nếu triển khai sai, doanh nghiệp có thể bỏ lỡ cơ hội cải thiện hiệu suất và khả năng cạnh tranh.

5 - Nguy cơ về bảo mật và tuân thủ pháp lý

Một trong những hiểu lầm phổ biến là tin rằng hệ thống AI luôn an toàn và có khả năng bảo vệ dữ liệu tuyệt đối. Trên thực tế, nếu SME lơ là việc thiết lập cơ chế kiểm soát và tuân thủ, dữ liệu khách hàng có thể bị rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích. Đây không chỉ là rủi ro về mặt kỹ thuật mà còn có thể dẫn tới hệ quả pháp lý, làm mất niềm tin của khách hàng, đối tác và cơ quan quản lý.

XEM THÊM: AI WORKFLOWS: GIẢI PHÁP TỰ ĐỘNG HÓA QUY TRÌNH DOANH NGHIỆP NHANH CHÓNG

3. 7 hiểu lầm về AI mà doanh nghiệp vừa và nhỏ hay mắc phải

Dưới đây là bảy hiểu lầm phổ biến mà các SME thường mắc phải, cùng với phân tích để doanh nghiệp có thể nhìn nhận thực tế rõ ràng hơn.

Tóm tắt 7 hiểu lầm phổ biến:

• AI chỉ dành cho các tập đoàn lớn: SMEs cho rằng AI quá phức tạp và đắt đỏ nên không phù hợp.
• AI là giải pháp thần kỳ cho mọi vấn đề: tin rằng AI có thể xử lý tất cả khó khăn mà không cần chiến lược.
• AI có thể thay thế hoàn toàn con người: nhầm lẫn giữa vai trò hỗ trợ và thay thế nhân lực.
• Chỉ cần mua phần mềm là xong: bỏ qua việc cần dữ liệu, hạ tầng và đội ngũ triển khai.
• AI luôn mang lại ROI ngay lập tức: kỳ vọng lợi nhuận nhanh mà quên mất lộ trình dài hạn.
• Chỉ cần có dữ liệu là chính xác: chưa hiểu chất lượng dữ liệu mới là yếu tố quyết định.
• AI triển khai một lần là dùng mãi: bỏ qua việc AI cần được cập nhật và huấn luyện liên tục.

3.1. AI chỉ dành cho các tập đoàn lớn, SMEs không cần

Nhiều chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ nghĩ rằng AI chỉ phù hợp với các tập đoàn lớn, có nguồn lực và hạ tầng mạnh mẽ. Họ cho rằng AI quá phức tạp và đắt đỏ, không thể áp dụng trong môi trường doanh nghiệp nhỏ với ngân sách hạn chế.

Trái ngược với suy nghĩ này, AI hoàn toàn có thể áp dụng cho các doanh nghiệp nhỏ. Các công cụ AI hiện nay rất linh hoạt và có thể được tùy chỉnh để phục vụ nhu cầu của SMEs, từ tự động hóa marketing, phân tích dữ liệu khách hàng đến tối ưu hóa quy trình vận hành. Thực tế, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã ứng dụng AI thành công để giảm chi phí và nâng cao hiệu quả công việc.

Điều này cho thấy AI không còn là “đặc quyền” của các ông lớn, mà đang dần trở thành công cụ phổ biến cho mọi quy mô doanh nghiệp.

3.2. AI là giải pháp thần kỳ cho tất cả các vấn đề

AI không phải là một giải pháp "thần kỳ" có thể giải quyết mọi vấn đề trong doanh nghiệp mà không cần đầu tư thời gian và công sức. Một số người nghĩ rằng chỉ cần triển khai AI là mọi khó khăn trong công việc sẽ được giải quyết.

AI là công cụ hỗ trợ, không phải phép màu. Nó chỉ có thể mang lại hiệu quả khi được sử dụng đúng cách và kết hợp với chiến lược phù hợp. AI giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, phân tích dữ liệu nhanh chóng và chính xác, nhưng nó không thể thay thế hoàn toàn các quyết định chiến lược hoặc sáng tạo của con người. AI chỉ có thể phát huy tác dụng khi được triển khai đúng chỗ, đúng nhu cầu và gắn với mục tiêu cụ thể.

Khi kỳ vọng quá cao về AI, doanh nghiệp sẽ thất vọng khi không đạt được kết quả mong muốn. Điều này có thể dẫn đến việc lãng phí tài nguyên và thiếu niềm tin vào công nghệ.

3.3. AI có thể thay thế hoàn toàn con người

Một số lãnh đạo SME tin rằng AI có thể thay thế hẳn nhân sự, từ đó giảm chi phí nhân công. Đây là một quan niệm sai lầm. AI có thể hỗ trợ và tối ưu hóa công việc của con người, nhưng nó không thể thay thế hoàn toàn khả năng sáng tạo, cảm xúc và quyết định chiến lược của con người. Các công việc như xây dựng mối quan hệ, tư duy sáng tạo và ra quyết định quan trọng vẫn cần đến con người.

Theo báo cáo Future of Jobs Report của World Economic Forum (2024), AI có thể xóa bỏ 83 triệu việc làm truyền thống, nhưng đồng thời tạo ra 69 triệu việc làm mới liên quan đến công nghệ, phân tích dữ liệu, và vận hành hệ thống AI. Với SME, điều quan trọng không phải lo sợ bị thay thế, mà là tái đào tạo nhân sự để kết hợp sức mạnh con người và máy móc.

3.4. Triển khai AI là chỉ cần mua phần mềm là xong

Một hiểu lầm khá phổ biến là chỉ cần mua phần mềm AI là có thể ứng dụng ngay. Nhưng AI không giống một phần mềm văn phòng thông thường. Nó cần dữ liệu phù hợp, hạ tầng công nghệ, quy trình vận hành tích hợp và đặc biệt là con người để giám sát và điều chỉnh.

Nếu SME chỉ dừng lại ở việc “mua công cụ”, AI sẽ hoạt động rời rạc, không giải quyết được bài toán kinh doanh. Ví dụ, mua một hệ thống gợi ý sản phẩm nhưng dữ liệu khách hàng không đầy đủ, thì kết quả gợi ý sẽ thiếu chính xác, thậm chí phản tác dụng.

3.5. AI luôn mang lại ROI cao ngay lập tức

Một số doanh nghiệp tin rằng AI sẽ mang lại lợi nhuận ngay lập tức sau khi triển khai. Họ kỳ vọng vào một ROI (lợi nhuận từ đầu tư) nhanh chóng và đáng kể mà không tính đến thời gian và công sức cần bỏ ra để tối ưu hóa hệ thống. Doanh nghiệp có thể cảm thấy thất vọng nếu không đạt được ROI như kỳ vọng, và có thể từ bỏ AI sớm mà không hiểu rõ nguyên nhân thất bại.

AI là công nghệ cần thời gian để học hỏi và phát triển. Mặc dù nó có thể mang lại kết quả ấn tượng trong dài hạn, nhưng trong ngắn hạn, doanh nghiệp cần phải đầu tư vào việc thu thập dữ liệu, đào tạo nhân viên và điều chỉnh các chiến lược để đạt được kết quả tốt nhất.

Báo cáo State of Generative AI in the Enterprise của Deloitte có nói rằng nhiều tổ chức cho rằng họ cần ít nhất 12 tháng để giải quyết các thách thức về áp dụng AI và để ROI được rõ rệt. 

3.6. AI chỉ cần dữ liệu là sẽ cho kết quả chính xác

Không ít doanh nghiệp tin rằng chỉ cần “có dữ liệu” là AI sẽ đưa ra dự đoán chính xác. Thực tế, chất lượng dữ liệu mới là yếu tố quyết định. Nếu dữ liệu bị thiếu hụt, thiên lệch hoặc không được làm sạch, AI sẽ đưa ra kết quả sai lệch, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định kinh doanh. 

Một ví dụ điển hình là việc sử dụng dữ liệu khách hàng không đồng nhất trong phân tích hành vi mua sắm, khiến hệ thống gợi ý sản phẩm sai nhu cầu, làm giảm trải nghiệm và doanh thu.

Dữ liệu cần phải sạch, đầy đủ và được xử lý đúng cách trước khi đưa vào AI. Nếu dữ liệu có sai sót hoặc thiếu chính xác, AI sẽ đưa ra kết quả không chính xác. Việc chuẩn bị dữ liệu đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo AI hoạt động hiệu quả.

3.7. AI triển khai một lần là dùng mãi

Một số SME nghĩ rằng AI giống như một phần mềm văn phòng: cài đặt một lần và sử dụng lâu dài. Thực tế, AI là hệ thống “sống”, cần được huấn luyện và cập nhật thường xuyên để thích ứng với sự thay đổi của dữ liệu và môi trường kinh doanh.

Nếu không liên tục giám sát và điều chỉnh, độ chính xác và hiệu quả của AI sẽ giảm sút theo thời gian. Đây là lý do các doanh nghiệp cần duy trì nguồn lực cho việc bảo trì, cập nhật và tối ưu hệ thống AI.

XEM THÊM: VAI TRÒ CỦA LÃNH ĐẠO TRONG AI TRANSFORMATION Ở KỶ NGUYÊN CÔNG NGHỆ

4. Doanh nghiệp vừa và nhỏ nên làm gì để ứng dụng AI hiệu quả?

Sau khi nhận diện các hiểu lầm phổ biến và hậu quả tiềm ẩn, vấn đề tiếp theo là làm thế nào để doanh nghiệp vừa và nhỏ triển khai AI một cách hiệu quả và an toàn. Thực tế cho thấy, AI không phải là một giải pháp có thể áp dụng đại trà. Thành công đến từ việc lựa chọn bài toán phù hợp, thiết lập quy trình rõ ràng, giám sát dữ liệu và đo lường hiệu quả liên tục. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp SME bắt đầu đúng cách.

• Xác định mục tiêu rõ ràng khi triển khai AI
• Đầu tư vào đào tạo và nâng cao năng lực cho nhân sự
• Chuẩn bị dữ liệu chất lượng cho AI
• Chọn giải pháp phù hợp với quy mô và nguồn lực
• Theo dõi và đánh giá hiệu quả của AI liên tục

1 - Xác định mục tiêu rõ ràng khi triển khai AI

Việc triển khai AI mà không xác định được mục tiêu rõ ràng sẽ khiến doanh nghiệp khó đánh giá được hiệu quả và ROI (lợi nhuận từ đầu tư). Mục tiêu có thể là tự động hóa quy trình, cải thiện trải nghiệm khách hàng, tối ưu hóa chiến lược marketing, hoặc nâng cao năng suất lao động.

Doanh nghiệp cần ngồi lại với các bộ phận liên quan, xác định các vấn đề hiện tại mà AI có thể giải quyết và các mục tiêu mong muốn. Mục tiêu rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp triển khai AI đúng hướng.

2 -  Đầu tư vào đào tạo và nâng cao năng lực cho nhân sự

Đào tạo nhân viên là một yếu tố quan trọng trong việc áp dụng AI thành công. Việc thiếu kỹ năng sẽ khiến nhân viên không thể khai thác hết tiềm năng của AI, và có thể gây ra sự cố khi sử dụng công nghệ.

Doanh nghiệp cần tổ chức các khóa đào tạo cho nhân viên, đặc biệt là những người trực tiếp làm việc với AI. Cung cấp các khóa học online, hội thảo, hoặc thuê chuyên gia để huấn luyện nhân viên về cách sử dụng công cụ AI, cách đọc và phân tích dữ liệu, và cách tối ưu hóa quy trình làm việc bằng AI.

3 - Chuẩn bị dữ liệu chất lượng cho AI

Dữ liệu không được chuẩn bị kỹ càng hoặc sai lệch sẽ khiến AI đưa ra những kết quả không chính xác, ảnh hưởng đến các quyết định kinh doanh. Doanh nghiệp cần phải đầu tư vào việc thu thập và làm sạch dữ liệu. Cần có các quy trình để đảm bảo dữ liệu được thu thập đầy đủ, chính xác và có cấu trúc. Đảm bảo dữ liệu chất lượng là bước quan trọng để AI có thể hoạt động hiệu quả.

4 - Chọn giải pháp phù hợp với quy mô và nguồn lực

Không cần triển khai các hệ thống AI phức tạp, tốn kém nếu quy mô doanh nghiệp không lớn. Nhiều SME thành công nhờ sử dụng các giải pháp SaaS hoặc API có sẵn, dễ tích hợp, chi phí hợp lý và dễ quản lý. Việc lựa chọn công cụ phù hợp giúp giảm thiểu chi phí ban đầu và rủi ro kỹ thuật.

5 -  Theo dõi và đánh giá hiệu quả của AI liên tục

Doanh nghiệp nên thiết lập các chỉ số KPI (Chỉ số Hiệu suất Chính) để đo lường hiệu quả của AI, chẳng hạn như tỷ lệ chuyển đổi, tỷ lệ hoàn thành nhiệm vụ tự động, hoặc ROI từ các chiến dịch marketing sử dụng AI. Dựa trên kết quả, doanh nghiệp có thể điều chỉnh và cải thiện các chiến lược AI.

Ứng dụng AI không còn là câu chuyện xa vời với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, để AI thực sự trở thành “đòn bẩy” tạo ra giá trị, SME cần tránh những hiểu lầm phổ biến, xác định rõ mục tiêu kinh doanh, chọn giải pháp phù hợp và duy trì cơ chế giám sát liên tục. Bằng cách tiếp cận đúng đắn và thực tế, AI sẽ không chỉ giúp SME tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo nền tảng phát triển bền vững trong thời kỳ kinh tế số.